Srila Gurudev’s Letter to a Misunderstood Devotee
Revered Bhagawan Das Prabhu,
Please accept my Dandavat Pranam and convey the same to all members in your association.
Regarding your letters sent on the 28th and 30th of July, I came to know that you are accusing me of not offering sufficient respect to my shiksha gurupadpadma HDG Srila Bhaktivedanta Swami Goswami Maharaj and HDG Srila Bhaktivedanta Narayan Goswami Maharaj. It appears from the tone and wording of your letters that you believe that I am not honouring two of my many shiksha gurus according to your understanding. First of all, you have never met me in person, nor were you present at any of these festivals. It is also not clear exactly what you are accusing me of. I learned from my previous teachers to respect everyone equally and so therefore I am following in their footsteps from the bottom of my heart.
You and your followers may think that I am not respecting my Guru Varga, but that is not the case. If you feel I have disrespected my shiksha gurupadpadma through any of my actions, then I consider you to truly be my well-wisher by sending this letter. My spiritual master, HDG Srila Bhakti Pramode Puri Goswami Thakur, my grandfather, Sripad Modan Mohan Dasadhikari Prabhu (a householder disciple of my grand-spiritual master—pioneer of our Sri Gaudiya Math, HDG Srila Prabhupada Bhakti Siddhanta Saraswati Goswami Thakur), HDG Bhakti Dayita Madhava Goswami Maharaj, HDG Bhakti Ballabh Tirtha Goswami Maharaj, etc. have all taught me that without a vaishnava’s blessings, it is impossible to progress in our devotional practice. So, concerning the complaint I have received in your letters regarding my disregard for my shiksha gurus— if it is true, then I apologise from the bottom of my heart, and ask that you please bless me to not commit any further offences. What I have learned from the aforementioned spiritual teachers is that we should not show our Gurudeva’s name, spiritual realizations and chanting beads everywhere. However, nowadays, it has become common that everyone uses their Gurudeva’s name with many ornamental words and adjectives. I appreciate this also and consequently sometimes, I use my spiritual master’s name, as well as my most worshipful HDG Srila Prabhupada Bhakti Siddhanta Saraswati Goswami Thakur accordingly. Before my discourses, I always offer my prostrated obeisances to my spiritual master and grand-spiritual master, as well as all of the acharyas and pure devotees in our lineage. Please keep in your mind that I am not omitting anyone intentionally. Every morning it is my practice also to recite the names of all our guru-varga including HDG Srila Bhaktivedanta Swami Maharaja even in our own temples in India. I have asked my students and others to glorify all the disciples of HDG Srila Bhaktisiddhanta Sarasvati Thakur Prasbhupada each morning and pray for their blessings.
Please also be aware that I am always cautious of the words of Srila Bhaktivinode Thakur’s verses as follows:
Vaishnava charitra sarvada Pavitra, Je ninde himse kori,
Bhaktivinode nasamvase tare, Sada thake mouno dhori
A Vaishnava’s character is eternally pure. If anyone, out of material motivation, criticises any Vaishnava, Srila Bhaktivinode Thakur will never appreciate the person that does so, and he remains eternally silent towards them.
With the above content in mind, I genuinely became concerned when I read your letters that said that I was not pleasing Srila Bhaktivedanta Swami Goswami Maharaj, as well as Bhaktivedanta Narayan Goswami Maharaj.
You also complained that I am promoting Ananta Vasudev Prabhu in my discourses (I do not remember where I promoted Ananta Vasudev Prabhu exclusively). My focus is only to promote Lord Chaitanya, His divine agents (associates), and also our Guru-Varga. I am always trying to promote whatever they did to help expand the loving mission of Lord Chaitanya. In this regard, I would like to inform you about an incident that happened in 1992. It was in Jagannath Puri Dham in Sri Purushottam Math – established by Srila Prabhupada Bhakti Siddhantha Saraswati Goswami Thakur in Chatak Parvat and presently run by Sri Gaudiya Mission Bagbazar, Kolkata. During the Ratha Yatra festival of 1992, my spiritual master was visiting a few temples and paid obeisance to the temple deities and the samadhi temples there. When my spiritual master was paying obeisance to Ananta Vasudev’s samadhi (known as HDG Bhakti Prasad Puri Goswami Thakur in Bagbazar Gaudiya Math community), I said to my Gurudeva, “I heard so many inappropriate things about him”. My Gurudev responded, with a grave voice, “He is my senior godbrother. Spiritual initiation is always eternal (cakṣu-dān dilo jei, janme janme prabhu sei). Whatever he may have done or not done, it is not your business to know. We have to respect everyone. During the time of Srila Prabhupada’s physical presence, Ananta Vasudev was the right hand of Srila Prabhupada—Srila Prabhupada’s Ganesh. In the way that Vyasadev dictated, and Ganesh was the scribe, in this way, Srila Prabhupada used to dictate and Ananta Vasudev used to write”.
After this incident, I researched the services that Ananta Vasudev did, and I was pleasantly surprised to find that Srila Prabhupada’s pranam mantra was written by him, and that he also wrote and published so many rare Goswami’s books, as well as meaningful, sweet and attractive bhajans, including ‘Premera Thakura Gaura’. His writing was so attractive that it always touched my heart. History should not be hidden and should be represented properly. So, I have to follow my Gurudeva’s instructions, and this is why I have respect for Ananta Vasudev— similar to how I have respect for all other vaishnavas including your gurudev and Srila Narayan Goswami Maharaj.
Regarding your point about the discussion that took place with Sriman Vishwambhar Prabhu, you can see that Sripad Ramdas Prabhu has already addressed this matter since he was personally present there. However, not everyone may have received his reply so I would like to make a very brief comment on this. There was no conversation regarding the contents that you mentioned in your letter, so I am surprised to hear this. In addition to Ramdas others were in the room and also do not recall any such content. Nonetheless, if I misheard what Sriman Vishwambhar Prabhu intended, then I apologise for this mistake.
I heard from our previous teachers (Guru-Varga), that to promote our faith in our guru and our societies, if we minimise other vaishnavas (knowingly or unknowingly), then it becomes a subtle form of vaishnava aparadh (offence) and it does not allow us to properly get the taste of our chanting and prevents us from being humble (which is an ornament of Vaishnava spiritual practice). It appears like you are trying to promote your faith and society is the best by ignoring all other vaishnavas and societies. Please try to realise the reason behind our spiritual decline. We are gradually losing the taste for chanting Harinama and we have become puffed up in promoting our own faith. According to my realisation, at this present time, more or less everyone is in the trap of the same spiritual disease. Please bless me so that I am able to get free of this disease if you feel that this is what I am suffering from.
The meaning of the word ‘prabhupada’ is ‘he who carries the loving mission of Lord Chaitanya by example’.
Although everyone within our Guru-Varga is eligible to use this title alongside their name, the entire Gaudiya community keeps the title ‘Srila Prabhupada’ reserved for Srila Bhakti Siddhanta Saraswati Goswami Thakur. Even HDG Srila Bhaktivedanta Swami Goswami Maharaj called his gurudev ‘Srila Prabhupada’. I have seen in many places where he addresses his spiritual master (my grand-spiritual master) as ‘Srila Prabhupada’. Disciples should follow in the footsteps of their Gurudev, so I feel disheartened when you and most of the ISKCON community do not use the established title of ‘Srila Prabhupada’ for Srila Bhakti Siddhanta Saraswati Thakur, which was used by HDG Srila Bhaktivedanta Swami Goswami Maharaj himself. In this regard, I also stated to the ISKCON society in one of my discussions (on the 21st February 2022) during a zoom call (in the presence of HH Srila Radhanath Swami and other GBC members present), that the title Srila Prabhupada (that Sri Gaudiya Maths have used for Srila Bhakti Siddhanta Saraswati Goswami Thakur since 1918), has been omitted from his name in ISCKON. I proposed the use of ‘Srila Bhakti Siddhanta Prabhupada’ and ‘Srila Bhaktivedanta Swami Prabhupada’ for the ISKCON founder in that zoom meeting. On the day after Gaura Purnima, I was physically present at the annual BSCT meeting (where I am a trustee), where Purushottam Maharaj (a disciple of HH Srila Jayapataka Swami) told me how he appreciated my proposal and that he wished to discuss this with me to present a united front with both ISKCON and Sri Gaudiya Math. Also, you have to know that most of the Sri Gaudiya Maths use the word ‘prabhupada’ alongside whoever they see as their Guru-Varga (e.g. Srila Prabhupada Jiva Goswami, Srila Prabhupada Sanatana Goswami etc.). I do not have any problem calling HDG Srila Bhaktivedanta Swami Goswami Maharaj, ‘Prabhupada’ however, as I have grown up in Gaudiya culture (where we refer to Srila Bhakti Siddhanta Saraswati Goswami Thakur as ‘Srila Prabhupada’), I do not wish to confuse people when I use the title ‘Srila Prabhupada’.
In your letter, you also mentioned that I opened www.prabhupadarays.com In this regard, please read the book, The Mission, that Mandala recently published (which was brought to the festivals). I have written a biography on Srila Bhaktivedanta Swami Goswami Maharaj in that book and glorified his service to his Guru Maharaja. Lord Chaitanya’s loving mission is based on a non-sectarian and non-judgemental philosophy. With this in mind, I opened this website to observe the 150th advent ceremony of Srila Prabhupada. The content of your letter makes it seem to me that you are not happy. In fact, there seems to be hate within you and your followers towards this website. I am not able to understand the reason for your negativity towards this website. Our Parampara has many members and according to guru-tattva—Guru Is One (Sri Krishna Himself). Whoever is initiating, instructing, and inspiring ordinary people towards Krishna consciousness can all be called ‘guru’ accordingly. However, the ultimate guru is Sri Krishna Himself. This guru-tattva is not based on an individual, it is a tattva (the absolute truth). The real representatives of Krishna consciousness are representing Sri Sri Radha Krishna. Without Radharani’s mercy, no one can get Krishna’s mercy (‘bina radha prasade na mad prasade na vidyate’ Brahma Vaivarta Purana, spoken by Sri Krishna Himself). According to Srila Prabhupada (Bhakti Siddhanta Saraswati Thakur), I know that Sri Krishna is Jagat-Guru (Krishna rakshati jagat trayam guru). The intention of this website is to make people aware of the glorious history of our Guru Varga as well as Lord Chaitanya’s mission.
Also in your letter, you mentioned that I have been promoting HDG Lalita Prasad Thakur (you wrote HDG Srila Audolomi Maharaj but I think you meant HDG Lalita Prasad Thakur), the biological brother of my worshipful HDG Srila Prabhupada Bhakti Siddhanta Saraswati Goswami Thakur. As I have mentioned before that the teachings of our Guru Varga is to keep due respect to all Vaishnavas. According to Chaitanya Bhagavat, we know that ‘vaishnav krishnero priyo, kahe bhagavate’. This means that Vaishnavas are very dear to Sri Krishna.
When I was the personal servant of my spiritual master, we often used to go to Srila Bhaktivinode Thakur’s birthplace in Birnagar (Ranaghat), as well as Bhakti Bhavan in Kolkata. At that time, I saw that the devotees there have high regard for Srila Prabhupada Bhakti Siddhanta Saraswati Goswami Thakur, as well as for my spiritual master. Seeing their sincerity, I befriended Niranjan Vinode Prabhu (secretary of Bhaktivinode Thakur’s spiritual societies), and he showed me many letters between HDG Srila Prabhupada Bhakti Siddhanta Thakur and HDG Srila Lalita Prasad Thakur. I was surprised to find that they had a deep connection, not at all like how you and many others view their relationship. Before this, I did wonder why people had such a negative impression of HDG Srila Lalita Prasad Thakur, so I asked my spiritual master about this. He responded with the same “it is not your business. If you want to truly have realisation of your spiritual practice, you have to get blessings from all of the Vaishnavas and this is why you must respect all Vaishnavas”.
Some years later, in this relationship, we acquired the entirety of Srila Bhaktivinode Thakur’s library with the help of Niranjan Vinode Prabhu. I also received HDG Sundarananda Vidyavinode’s Library with more than 2,500 different ancient books written by various prominent Vaishnavas. I kept all those spiritual Gaudiya treasures (original copies) in the Bhaktivedanta research centre as per the request of Sripad Hari Sauri Prabhu, HH Srila Radhanath Maharaj and Pranava Prabhu (from Sweden). Because I felt that ISKCON have the ability and the right people to preserve these Gaudiya treasures properly, I placed all the books to be looked after under the care of ISKCON. If you doubt my explanation regarding this library, please contact Sri Hari Sauri Prabhu, Srila Radhanath Maharaj and Sriman Gauranga Prabhu (prominent disciple of HH Srila Radhanath Swami Maharaj). Without the connection with HDG Lalita Prasad Thakur, it would have been impossible to get Srila Bhaktivinode Thakur’s manuscripts and library. Please keep in mind that out of humility, Srila Prabhupada never shared his eternal form – Nayanamoni Manjari in Goloka Vrindavan. This was revealed by HDG Lalita Prasad Thakur himself.
Srila Bhakti Siddhanta Saraswati Goswami Thakur was an exemplary vaishnava and we know what an exemplary vaishnava looks like from
Srila Vrindavan Das Thakur who wrote Sri Chaitanya Bhagavat and said:
Kahare na kore ninda krishna krishna bole, Ajeyo Chaitanya sei jinibek hele
‘This means that vaishnavas never criticise anyone. Whenever we are able to establish this vaishnava quality, only then are we able to realise Lord Chaitanya’s teachings. I hope you understand my analogy.’
In conclusion, you have advised me to get teachings from Premananda Prabhu (a disciple of HDG Srila Bhaktivedanta Vaman Goswami Maharaj). Thank you very much for your advice. As you are more senior than me, you have the right to rectify me‚—but not in a public forum. Rectifying someone publicly is not correct. This is what I have learned from HDG Srila Bhakti Dayita Madhava Goswami Maharaj and from my spiritual master. Furthermore, it will be spiritually beneficial for you if you change your mood toward Sri Gaudiya Math and its acharyas who rendered much great service to their Guru Maharaja with deep dedication. You also have to know that Sri Gaudiya Math is composed of different missions, each with different acharyas and different devotional moods. In trying to correct my faults, you have offended all of the god-brothers of your Gurudeva. According to my realisation, they all have complete faith in Srila Prabhupada Bhakti Siddhanta Saraswati Goswami Thakur as the pioneer and founder of the entire Sri Gaudiya Maths and Mission.
From the bottom of my heart, I am begging for your pardon and if I commit any further mistakes in your eyes,
please do not hesitate to rectify these by addressing me personally.
The topics related to your letters are negative and so I do not wish to be part of this ongoing emails. If you wish to continue replying in the public forum that you created, then that is your wish, but kindly remove me from the thread as I will not respond on it. Many devotees advised me not to respond to your offensive and blasphemous letters, but since you copied so many senior devotees into this email, I felt it was necessary to send at least one reply. I will not be responding to any further letters which are of negative nature.
I pray that this letter finds you in good health and my gratitude to you for taking the time to read through my response.
An unworthy servant of the servant of Vaishnavas.
B.B.Bodhayan.
Sri Gopinath Gaudiya Math
Aug. 1, 2022, London, England
श्रील गुरुदेव का संतोषपूर्वक उत्तर
आदरणीय भगवान दास प्रभु,
कृपया मेरा दंडवत प्रणाम स्वीकार करें और अपने संग के सभी भक्तों को मेरा प्रणाम निवेदन करें।
28 और 30 जुलाई को आपके द्वारा भेजे गए पत्रों के माध्यम से, मुझे ज्ञात हुआ कि आप मुझ पर मेरे शिक्षा गुरुपादपद्म श्रीश्रील भक्तिवेदांत स्वामी गोस्वामी महाराज और श्रीश्रील भक्तिवेदांत नारायण गोस्वामी महाराज को उपयुक्त सम्मान नहीं देने का आरोप लगा रहे हैं। आपके पत्रों के स्वर और शब्दों से ऐसा प्रतीत होता है कि आप मानते हैं कि मैं अपने अनेक शिक्षा गुरुओं में इन दोनों शिक्षा गुरुओं को आपकी समझ के अनुसार सम्मान प्रदान नहीं कर रहा। सर्वप्रथम, आप मुझसे कभी व्यक्तिगत रूप से नहीं मिले और न ही आप इनमें से किसी भी उत्सव में उपस्थित थे। और यह भी स्पष्ट नहीं है कि आप मुझ पर क्या आरोप लगा रहे हैं। मैंने अपने पूर्व शिक्षकों से सभी का समान रूप से सम्मान करना सीखा है और इसलिए मैं अपने अन्तर्हृदय से उनका पदानुसरण कर रहा हूँ।
आप और आपके अनुयायी यह विचार कर सकते हैं कि मैं अपने गुरु वर्ग का सम्मान नहीं कर रहा हूँ, किन्तु ऐसा नहीं है। यदि आपको ऐसा प्रतीत होता है कि मैंने अपने किसी भी क्रिया-कलाप द्वारा अपने शिक्षा गुरुपादपद्म का अपमान किया है, तो मैं आपको यह पत्र भेजकर वास्तव में अपना शुभचिंतक मानता हूँ। मेरे आध्यात्मिक गुरु, श्रीश्रील भक्ति प्रमोद पुरी गोस्वामी ठाकुर, मेरे नाना, श्रीपाद मदन मोहन दासाधिकारी प्रभु (मेरे परम गुरुदेव, श्रीगौड़ीय मठ के प्रवर्तक, श्रीश्रील प्रभुपाद भक्ति सिद्धांत सरस्वती गोस्वामी ठाकुर के गृहस्थ शिष्य), श्रीश्रील भक्ति दयित माधव गोस्वामी महाराज, श्रीश्रील भक्ति बल्लभ तीर्थ गोस्वामी महाराज, आदि सभी ने मुझे यह शिक्षा प्रदान की कि वैष्णव के आशीर्वाद के बिना, भक्ति राज्ये में अग्रसर होना असंभव है। अतः आपके पत्रों में मुझे अपने शिक्षा गुरुओं के प्रति अनादर के संबंध में जो शिकायत प्राप्त हुई है – यदि यह वास्तव में सत्य है, तो मैं अन्तर्हृदय से क्षमाप्रार्थी हूँ, और आपसे प्रार्थना करता हूँ कि आप मुझे आगे कोई अपराध न करने का आशीर्वाद दें। उपरोक्त आध्यात्मिक गुरुओं से मैंने जो सीखा है, वह यह है कि हमें अपने गुरुदेव का नाम, आध्यात्मिक अनुभूतियाँ और जपमाला हर जगह नहीं दिखानी चाहिए। हालाँकि, आजकल यह आम हो गया है कि हर कोई अपने गुरुदेव के नाम का उपयोग कई अलंकारिक शब्दों और विशेषणों के साथ करता है। मैं इसकी भी सराहना करता हूँ और इसके परिणामस्वरूप कभी-कभी, मैं अपने आध्यात्मिक गुरु का नाम, साथ ही साथ मेरे सबसे पूजनीय श्रीश्रील प्रभुपाद भक्ति सिद्धांत सरस्वती गोस्वामी ठाकुर का नाम भी उसी अनुसार उपयोग करता हूँ। अपने प्रवचनों से पहले, मैं सदैव अपने आध्यात्मिक गुरु और परम-आध्यात्मिक गुरु के साथ-साथ हमारे गुरुपरम्परा के सभी आचार्यों और शुद्ध भक्तों को साष्टांग प्रणाम निवेदन करता हूँ। कृपया अपने ध्यान में रखें कि मैं स्वेछा से किसी को नहीं छोड़ रहा हूँ। प्रत्येक सुबह भारत के हमारे सभी मंदिर में, श्रीश्रील भक्तिवेदांत स्वामी महाराज सहित हमारे सभी गुरु-वर्ग के नामों का जय-गान करना, यही मेरा अभ्यास है। मैंने अपने छात्रों और अन्य लोगों से प्रत्येक सुबह श्रीश्रील भक्तिसिद्धांत सरस्वती ठाकुर प्रभुपाद के सभी शिष्यों की महिमा गान करने और उनके आशीर्वाद के लिए प्रार्थना करने की शिक्षा प्रदान की है।
कृपया यह भी जान लें कि मैं श्रील भक्तिविनोद ठाकुर के पदों के शब्दों से हमेशा सावधान रहता हूँ:
वैष्णव चरित्र सर्वदा पवित्र, जे निंदा हिंसा करि,
भक्तिविनोद न सम्भाषे तारे, सदा थाके मौन धरि।
उपरोक्त विचार को ध्यान में रखते हुए, मैं वास्तव में चिंतित हो गया जब मैंने आपके पत्रों को पढ़ा जिसमें कहा गया था कि मैं श्रील भक्तिवेदांत स्वामी गोस्वामी महाराज, साथ ही श्रील भक्तिवेदांत नारायण गोस्वामी महाराज को प्रसन्न नहीं कर रहा था।
आपने यह भी असंतुष्टता प्रकट की कि मैं अपने प्रवचनों में अनंत वासुदेव प्रभु का प्रचार कर रहा हूँ (मुझे स्मरण नहीं है कि मैंने अनंत वासुदेव प्रभु को विशेष रूप से कहाँ प्रचारित किया था)। मेरा केंद्र केवल भगवान श्रीचैतन्य, उनके दिव्य सहगण और हमारे गुरु-वर्ग की महिमा का प्रचार करना ही है। उन्होंने श्रीमन महाप्रभु के प्रेम धर्म का प्रचार-विस्तार करने में जो सब योगदान प्रदान किया, मैं उसी का प्रचार करने का प्रयास कर रहा हूँ। इस संबंध में, मैं आपको 1992 में हुई एक घटना के बारे में बताना चाहता हूँ। यह घटना जगन्नाथ पुरी धाम के चटक पर्वत में श्रील प्रभुपाद भक्ति सिद्धांत सरस्वती गोस्वामी ठाकुर द्वारा स्थापित श्रीपुरुषोत्तम मठ की है, जो वर्त्तमान में श्रीगौड़ीय मिशन बागबाजार, कोलकाता, द्वारा संचालित हो रहा है। 1992 के रथ यात्रा उत्सव के समय, मेरे आध्यात्मिक गुरु कुछ मंदिरों का दर्शन कर रहे थे और वहाँ उन्होंने मंदिर के श्रीविग्रहों एवं समाधि मंदिरों में प्रणाम किया। जब मेरे आध्यात्मिक गुरु श्रीअनंत वासुदेव की समाधि (बागबाजार गौड़ीय मठ समुदाय में श्रील भक्ति प्रसाद पुरी गोस्वामी ठाकुर के नाम से प्रसिद्ध) को प्रणाम कर रहे थे, मैंने अपने गुरुदेव से कहा, “मैंने उनके बारे में बहुत सारी अनुचित बातें सुनीं”। मेरे गुरुदेव ने गम्भीर स्वर में उत्तर दिया, “वह मेरे बड़े गुरु भाई हैं। आध्यात्मिक दीक्षा हमेशा शाश्वत होती है (चक्षुदान दिला जेई, जन्मे-जन्मे प्रभु सेई)। उन्होंने जो कुछ किया है या नहीं किया है, यह जानना आपका काम नहीं है। हमें सबका सम्मान करना होगा। श्रील प्रभुपाद के प्रकट काल के समय, श्रीअनंत वासुदेव श्रील प्रभुपाद के दाहिने हाथ – ‘श्रील प्रभुपाद के गणेश’ थे। जिस प्रकार श्रीव्यासदेव ने डिग्टेशन दिया और श्रीगणेश ने लिपिबद्ध किया, उसी प्रकार श्रील प्रभुपाद डिग्टेशन देते थे और श्रीअनंत वासुदेव लिखते थे।”
इस घटना के पश्चात, मैंने श्रीअनंत वासुदेव की सेवाओं के विषय में अनुसन्धान किया, और मुझे यह जानकर सुखद आश्चर्य हुआ कि श्रील प्रभुपाद का प्रणाम मंत्र उन्हीं के द्वारा लिखा गया था, और उन्होंने अति दुर्लभ गोस्वामी की ग्रंथो को लिखा एवं प्रकाशित किया, साथ ही साथ अर्थपूर्ण, मधुर और आकर्षक भजन, जैसे ‘प्रेमेर ठाकुर गौरा’ की रचना भी उन्हीं के द्वारा हुई थी। उनकी लेखनी इतनी आकर्षक थी कि वह हमेशा मेरे ह्रदय स्पर्श कर लेती थी। इतिहास को छुपाया नहीं जाना चाहिए और ठीक से प्रस्तुत किया जाना चाहिए। इसलिए, मुझे अपने गुरुदेव के निर्देशों का पालन करना है, और इसलिए मेरे ह्रदय में श्रीअनंत वासुदेव के प्रति सम्मान है – ठीक उसी प्रकार जैसे आपके गुरुदेव और श्रील नारायण गोस्वामी महाराज सहित अन्य सभी वैष्णवों के प्रति मेरा आदर-सम्मान है।
श्रीमन विश्वम्भर प्रभु के साथ हुई चर्चा की बात पर, आप देख सकते हैं कि श्रीपाद रामदास प्रभु ने इस विषय को पहले ही संबोधित कर चुके हैं क्योंकि वे व्यक्तिगत रूप से वहाँ उपस्थित थे। हालाँकि, सभी को उसका उत्तर नहीं मिला होगा, इसलिए मैं इस पर एक बहुत ही संक्षिप्त विवेचना करना चाहूँगा। आपने अपने पत्र में जिस विषय-वस्तु का उल्लेख किया है, उसके संबंध में कोई बातचीत नहीं हुई थी, इसलिए यह सुनकर मुझे आश्चर्य हुआ। रामदास प्रभु के अतिरिक्त अन्य लोग भी कमरे में थे और उन्हें भी ऐसा कोई विषय स्मरण नहीं है। फिर भी, यदि मैंने श्रीमन विश्वम्भर प्रभु की मंशा को गलत सुना, तो मैं इस गलती के लिए क्षमा चाहता हूँ।
मैंने अपने पूर्व गुरु-वर्ग से सुना है कि अपने गुरु और उनकी समिति के प्रति श्रद्धा वृद्धि करने के उदेश्य से यदि हम अन्य वैष्णवों (जाने या अनजाने) को कम करते हैं, तो यह वैष्णव अपराध (अपराध) का एक सूक्ष्म रूप बन जाता है और यह ठीकरूप से नाम का रस ग्रहण करने में बाधा उत्पन्न करता है और हमें विनम्र होने से रोकता है (जो वैष्णवता का भूषण स्वरूप है)। ऐसा प्रतीत होता है कि आप अन्य सभी वैष्णवों और समितियों की उपेक्षा करके अपने विश्वास और समिति को सर्वश्रेष्ठ बनाने का प्रयास कर रहे हैं। कृपया हमारे आध्यात्मिक पतन के पीछे के कारण समझने का प्रयास करें। हम धीरे-धीरे हरिनाम जप करने का रस खोते जा रहे हैं और हम अपने मत का विस्तार करने के लिए फुले नहीं समा रहे। मेरी समझ के अनुसार इस समय अधिकतर सभी इसी आध्यात्मिक रोग के जाल में आबद्ध हैं। कृपया मुझे आशीर्वाद दें ताकि मैं इस रोग से मुक्त हो सकूँ, यदि आपको लगता है कि मैं भी पीड़ित हूँ।
‘प्रभुपाद’ शब्द का अर्थ है ‘वे जो स्वयं के उदहारण द्वारा (आचरण द्वारा) भगवान चैतन्य के प्रेम धर्म को लेके चलते है’। यद्यपि हमारे गुरु-वर्ग में सभी अपने नाम के साथ इस उपाधि का उपयोग करने में योग्य है, किन्तु संपूर्ण गौड़ीय समाज ‘श्रील प्रभुपाद’ पद को श्रील भक्ति सिद्धांत सरस्वती गोस्वामी ठाकुर के लिए आरक्षित रखता है। यहाँ तक कि श्रील भक्तिवेदांत स्वामी गोस्वामी महाराज भी अपने गुरुदेव को ‘श्रील प्रभुपाद’ कहकर सम्बोधित करते थे। मैंने स्वयं अनेक स्थानों पर देखा है जहां वह अपने आध्यात्मिक गुरु (मेरे परम-आध्यात्मिक गुरु) को ‘श्रील प्रभुपाद’ के रूप में संबोधित करते थे। शिष्यों को अपने गुरुदेव का पदानुसरण करना चाहिए, इसलिए मुझे निराशा होती है जब आप और इस्कॉन समुदाय के अधिकांश लोग श्रील भक्ति सिद्धांत सरस्वती ठाकुर के लिए ‘श्रील प्रभुपाद’ की स्थापित उपाधि का उपयोग नहीं करते हैं, जिसका उपयोग श्रील भक्तिवेदांत स्वामी गोस्वामी महाराज द्वारा स्वयं किया गया था। इस संबंध में, मैंने अपनी एक चर्चा में (21 फरवरी 2022 को) जूम कॉल के दौरान (श्रील राधानाथ स्वामी और अन्य GBC सदस्यों की उपस्थिति में) इस्कॉन समाज से कहा था कि ‘श्रील प्रभुपाद’ पद (जो श्रीगौड़ीय मठों ने 1918 से श्रील भक्ति सिद्धांत सरस्वती गोस्वामी ठाकुर के लिए उपयोग किया है), इस्कॉन में उनके नाम से वह पद हटा दिया गया है। मैंने उस जूम मीटिंग में ‘श्रील भक्ति सिद्धांत प्रभुपाद’ और ‘श्रील भक्तिवेदांत स्वामी प्रभुपाद’, इस्कॉन के संस्थापक के लिए प्रयोग करने का प्रस्ताव रखा था। गौर पूर्णिमा के अगले दिन, मैं BSCT की वार्षिक सभा (जहां मैं समिति का संरक्षक हूँ) में शारीरिक रूप से उपस्थित था, जहाँ पुरुषोत्तम महाराज (श्रील जयपताका स्वामी के एक शिष्य) ने मुझे बताया कि उन्होंने मेरे प्रस्ताव की सराहना कैसे की और वह इस पर चर्चा करना चाहते थे, की किस प्रकार इस्कॉन और श्रीगौड़ीय मठ दोनों को एक साथ संयुक्त किया जाये। इसके अतिरिक्त, आपको यह जानना होगा कि अधिकांश श्रीगौड़ीय मठ ‘प्रभुपाद’ शब्द का प्रयोग करते हैं, जिसे वे अपने गुरु-वर्ग के रूप में देखते हैं (जैसे श्रील प्रभुपाद जीव गोस्वामी, श्रील प्रभुपाद सनातन गोस्वामी, इत्यादि)। मुझे श्रील भक्तिवेदांत स्वामी गोस्वामी महाराज, ‘प्रभुपाद’ कहने में कोई समस्या नहीं है, हालांकि, मैं गौड़ीय संस्कृति में बढ़ा हुआ हूँ (जहां हम श्रील भक्ति सिद्धांत सरस्वती गोस्वामी ठाकुर को ‘श्रील प्रभुपाद’ कहते हैं), मैं नहीं चाहता जब मैं ‘श्रील प्रभुपाद’ पद का प्रयोग करूँ, तो लोग समझ ना पाएँ की मैं किसको सम्बोधित कर रहा हूँ।
आपने अपने पत्र में यह भी उल्लेख किया है कि मैंने www.prabhupadarays.com खोला है। इस संबंध में, कृपया पुस्तक, ‘द मिशन’ (जिसे मंडला ने हाल ही में प्रकाशित किया था) पढ़ें। मैंने उस पुस्तक में श्रील भक्तिवेदांत स्वामी गोस्वामी महाराज पर एक जीवनी लिखी है और उनके गुरु महाराज की सेवा का गुणगान किया है। भगवान चैतन्य का प्रेम धर्म साम्प्रदायिकता रहित एवं पात्र-अपात्र का निर्णय नहीं करने की विचारधारा पर आधारित है। इसे ध्यान में रखते हुए, मैंने श्रील प्रभुपाद के 150वें आविर्भाव अनुष्ठान के उदेश्य से इस वेबसाइट को खोला। आपके पत्र के विषयों से मुझे ऐसा प्रतीत होता है कि आप प्रसन्न नहीं हैं। वास्तव में, इस वेबसाइट के प्रति आपके और आपके अनुयायियों के भीतर विशेष घृणा प्रतीत होती है। मैं इस वेबसाइट के प्रति आपकी नकारात्मकता का कारण नहीं समझ पा रहा हूँ। हमारे परंपरा में कई सदस्य हैं और गुरु-तत्व के अनुसार- गुरु एक है (स्वयं श्रीकृष्ण)। जो कोई भी सामान्य लोगों को कृष्णभावनामृत की दीक्षा, निर्देश और प्रेरणा दे रहे हैं, उन्हें इसी विचारानुसार ‘गुरु’ कहा जा सकता है। किन्तु, वास्तव मै गुरु स्वयं श्रीकृष्ण ही हैं। यह गुरु-तत्व किसी व्यक्ति विशेष पर आधारित नहीं है, यह एक तत्त्व (पूर्ण सत्य) है। कृष्ण भावनामृत के वास्तविक प्रतिनिधि श्रीश्रीराधा कृष्ण का प्रतिनिधित्व कर रहे हैं। राधारानी की कृपा के बिना, किसी को भी कृष्ण की कृपा प्राप्त नहीं हो सकती (‘बिना राधा प्रसादेन मद प्रसाद न विद्यते’ – ब्रह्म वैवर्त पुराण, जो स्वयं श्रीकृष्ण द्वारा उच्चारित है)। श्रील प्रभुपाद (भक्ति सिद्धांत सरस्वती ठाकुर) के अनुसार, मुझे यह ज्ञात है कि श्रीकृष्ण जगत-गुरु हैं (कृष्ण रक्षति जगत त्रयं गुरु)। इस वेबसाइट का उद्देश्य लोगों को हमारे गुरु वर्ग के अभूतपूर्व इतिहास के साथ-साथ भगवान चैतन्य के मिशन से अवगत कराना है।
साथ ही अपने पत्र में, आपने उल्लेख किया है कि मैं श्रीललिता प्रसाद ठाकुर का प्रचार कर रहा हूँ (आपने श्रील ऑडोलोमी महाराज लिखा था, लेकिन मुझे लगता है कि आपका तात्पर्य श्रीललिता प्रसाद ठाकुर से है), जो मेरे पूज्य श्रील प्रभुपाद भक्ति सिद्धांत सरस्वती गोस्वामी ठाकुर के सगे भाई हैं। जैसा कि मैंने पहले उल्लेख किया है कि हमारे गुरु वर्ग की शिक्षा सभी वैष्णवों का सम्मान देना है। श्रीचैतन्य भागवत के अनुसार, हम जानते हैं कि ‘वैष्णव कृष्णेर प्रिय, कहे भागवते’। इसका अर्थ है कि वैष्णव श्रीकृष्ण के अत्याधिक प्रिय हैं।
जब मैं अपने आध्यात्मिक गुरु का निजी सेवक था, हम प्रायः श्रील भक्तिविनोद ठाकुर के जन्मस्थान, वीरनगर (रानाघाट), साथ ही कोलकाता में भक्ति भवन जाते थे। उस समय, मैंने देखा कि वहाँ के भक्त श्रील प्रभुपाद भक्ति सिद्धांत सरस्वती गोस्वामी ठाकुर के साथ-साथ मेरे आध्यात्मिक गुरु के प्रति भी आदर-सम्मान करते थे। उनकी निष्ठा को देखकर, मैंने निरंजन विनोद प्रभु (भक्तिविनोद ठाकुर के आध्यात्मिक समितियों के सचिव) से मित्रता की, और उन्होंने मुझे श्रील प्रभुपाद भक्ति सिद्धांत ठाकुर और श्रील ललिता प्रसाद ठाकुर के बीच हुए वार्तालाप के कई पत्र दिखाएँ। मुझे यह जानकर आश्चर्य हुआ कि उनका कितना गहरा संबंध था, बिल्कुल वैसा नहीं जैसा कि आप और कई अन्य लोग उनके सम्बन्ध को देखते हैं। इससे पहले, मैं सोचता था कि लोगों पर श्रील ललिता प्रसाद ठाकुर की इतनी नकारात्मक धारणा क्यों है, इसलिए मैंने अपने आध्यात्मिक गुरु से इस विषय में पुछा था। उन्होंने यही उत्तर दिया – “यह जानना आपका काम नहीं है। यदि आप वास्तव में अपनी साधना का अनुभव करना चाहते हो, तो आपको सभी वैष्णवों का आशीर्वाद प्राप्त करना होगा और इसलिए आपको सभी वैष्णवों का सम्मान करना होगा।”
कुछ वर्ष पश्चात, इस सम्बन्ध में, हमने श्रीनिरंजन विनोद प्रभु की सहायता से श्रील भक्तिविनोद ठाकुर के पुस्तकालय की संपूर्णता अर्जित कर ली। मुझे श्रीसुंदरानंद विद्याविनोद का पुस्तकालय भी प्राप्त हुआ, जिसमें विभिन्न प्रमुख वैष्णवों द्वारा लिखी गई 2,500 से अधिक विभिन्न प्राचीन ग्रंथ उपलभ्द हैं। मैंने श्रीपाद हरि सौरी प्रभु, परम पूज्य श्रील राधानाथ महाराज और प्रणव प्रभु (स्वीडन से) के अनुरोध से उन सभी आध्यात्मिक गौड़ीय कोष (मूल प्रतियां) को Bhakti Vedanta Research Center में रखा है। क्योंकि मेरे विचारानुसार इस्कॉन में इन गौड़ीय कोष को ठीक से संरक्षित करने की क्षमता और उपयुक्त लोग हैं, इसलिए मैंने सभी पुस्तकों को इस्कॉन की देखरेख में रख दिया। यदि आप इस पुस्तकालय के विषय में मेरे स्पष्टीकरण पर संदेह करते हैं, तो कृपया श्रीहरि सौरी प्रभु, श्रील राधानाथ महाराज और श्रीमान गौरांग प्रभु (श्रील राधानाथ स्वामी महाराज के प्रमुख शिष्य) से संपर्क करें। श्रीललिता प्रसाद ठाकुर के साथ संबंध के बिना, श्रील भक्तिविनोद ठाकुर की हस्तलिपि और पुस्तकालय को प्राप्त करना असंभव होता। कृपया ध्यान रखें कि दीनतावश, श्रील प्रभुपाद ने गोलोक वृंदावन में अपने नित्य स्वरूप – नयनमोनी मंजरी को कभी प्रकाशित नहीं किया। इस बात का भी प्रकाशन श्रीललिता प्रसाद ठाकुर ने किया था।
श्रील भक्ति सिद्धांत सरस्वती गोस्वामी ठाकुर एक अभूतपूर्व वैष्णव थे और हम जानते हैं, श्रीचैतन्य भागवत के रचियेता श्रील वृंदावन दास ठाकुर से कि एक अभूतपूर्व वैष्णव कैसे दिखते हैं:
कहारे न कोरे निंदा कृष्ण कृष्ण बोले, अज्यो चैतन्य सेइ जिनिवेक हेले
इसका अर्थ यह हुआ कि वैष्णव कभी किसी की निन्दा नहीं करते। जब भी हम इस वैष्णव गुण को स्थापित करने में सक्षम होते हैं, तभी हम भगवान चैतन्य की शिक्षाओं को अनुभव करने में समर्थ होते हैं। मुझे आशा है कि आप मेरी उपमा को समझेंगे।
अंत में, आपने मुझे प्रेमानंद प्रभु (श्रील भक्तिवेदांत वामन गोस्वामी महाराज के शिष्य) से शिक्षा प्राप्त करने की सलाह दी है। आपकी सलाह के लिए बहुत – बहुत धन्यवाद। जैसा कि आप मुझसे अधिक वरिष्ठ हैं, आपको मुझे सुधारने का अधिकार है – लेकिन सार्वजनिक मंच पर नहीं। किसी को सार्वजनिक रूप से सुधारना सही नहीं है। यही मैंने श्रील भक्ति दयित माधव गोस्वामी महाराज और अपने आध्यात्मिक गुरु से सीखा है। इसके अतिरिक्त, यह आपके लिए आध्यात्मिक रूप से लाभकारी होगा यदि आप श्रीगौड़ीय मठ और इसके आचार्यों के प्रति अपना भाव बदलते हैं, जिन्होंने अपने गुरु महाराज की अति गूढ़ निष्ठा सहित अनेक प्रकार से सेवा प्रदान की है। आपको यह भी जानना होगा कि श्रीगौड़ीय मठ विभिन्न-विभिन्न मिशनों से बना है, प्रत्येक में भिन्न-भिन्न आचार्य और भिन्न-भिन्न भक्तिभाव हैं। मेरे दोषों को दूर करने के प्रयास में, आपने अपने गुरुदेव के सभी गुरु-भ्राताओं के प्रति अपराध किया है। मेरी समझ के अनुसार, वे सभी श्रील प्रभुपाद भक्ति सिद्धांत सरस्वती गोस्वामी ठाकुर में, संपूर्ण श्रीगौड़ीय मठ और मिशन के अग्रणी और संस्थापक के रूप में, पूर्ण विश्वास रखते हैं।
मैं अन्तर्हृदय से आपसे क्षमा की याचना करता हूँ और यदि आपकी दृष्टि में मुझसे कोई गलती हो जाए तो कृपया मुझे व्यक्तिगत रूप से सम्बोधित करके इन्हें सुधारने में संकोच न करें।
आपके पत्रों में सम्बोधित विषय नकारात्मक हैं और इसलिए मैं इस चल रहे ईमेल का हिस्सा नहीं बनना चाहता। यदि आप अपने द्वारा बनाए गए सार्वजनिक मंच में उत्तर देना जारी रखना चाहते हैं, तो यह आपकी इच्छा है, लेकिन कृपया मुझे सूत्र से हटा दें क्योंकि मैं इस पर कोई प्रतिक्रिया नहीं दूँगा। कई भक्तों ने मुझे सलाह दी कि मैं आपके आपत्तिजनक और इर्षा-निंदा वाले पत्रों का उत्तर न दूँ, किन्तु आपने इतने वरिष्ठ भक्तों को इस ईमेल में कॉपी किया है, इसलिए मेरे विचारानुसार कम से कम एक उत्तर भेजना आवश्यक है। मैं आगे किसी भी ऐसे पत्र का उत्तर नहीं दूँगा जो नकारात्मक प्रकृति के हों।
मैं प्रार्थना करता हूँ कि यह पत्र आपको अच्छे स्वास्थ्य में पाए और मेरी प्रतिक्रिया के माध्यम से पढ़ने के लिए समय निकालने के लिए मैं आपका आभारी हूँ।
वैष्णवों के सेवक का एक अयोग्य सेवक।
B.B.Bodhayan
Sri Gopinath Gaudiya Math
Aug. 1, 2022 , London, England
শ্রীল গুরুদেবের সন্তোস পূর্ণ উত্তর
শ্রীপাদ ভগবান দাস প্রভু !
কৃপাপূর্বক আমার দণ্ডবৎ প্রণাম গ্রহণ করবেন এবং আপনার সংঘের সকল সদস্যদের আমার দণ্ডবৎ প্রণতি জ্ঞাপন করবেন।
গত ২৮ ও ৩০ শে জুলাই আপনি আমাকে দুটি চিঠি পাঠিয়েছিলেন। সেই চিঠিতেগুলিতে আপনি অভিযােগ করেছেন যে, আমি আমার শিক্ষাগুরু শ্রীল ভক্তিবেদান্ত স্বামী গােস্বামী মহারাজ এবং শ্রীল ভক্তিবেদান্ত নারায়ণ গােস্বামী মহারাজকে যথাযথ সম্মান প্রদর্শন করছি না।
প্রথমত, আপনার সাথে আমার কখনও সাক্ষাৎ হয়নি এবং আপনি আমার কোন অনুষ্ঠানেও উপস্থিত ছিলেন না। এটাও পরিষ্কারভাবে বােঝা যাচ্ছে না যে আপনি কেন আমাকে দোষারােপ করেছেন। আমি আমার গুরুবৰ্গদের থেকে সকলকে সম্মান দিতে শিখেছি এবং আমি হৃদয়ের অন্তঃকরণ থেকে তাঁদের পদাঙ্ক অনুসরণ করি। আপনি এবং আপনার অনুগামীদের হয়তাে মনে হতে পারে যে আমি আমার গুরুবৰ্গদের সম্মান প্রদর্শন করছি না, কিন্তু বাস্তবে তা নয়। আর যদি আপনার তাই মনে হয় যে, আমি আমার কোন কাজের দ্বারা গুরুবৰ্গদের অসম্মানিত করেছি, তাহলে আপনি আমার প্রকৃত হিতাকাঙ্ক্ষী হয়ে চিঠি পাঠিয়ে ঠিকই করেছেন।
আমার পরমারাধ্য গুরুপাদপদ্মশ্রীল ভক্তিপ্রমােদপুরী গােস্বামী ঠাকুর, আমার মাতামহ শ্রীপাদমদনমােহন দাসাধিকারী প্রভু (শ্রীল প্রভুপাদ ভক্তিসিদ্ধান্ত সরস্বতী গােস্বামী ঠাকুরের গৃহস্থ শিষ্য), আমার শিক্ষাগুরুপাদপদ্ম শ্রীল ভক্তিদয়িত মাধব গােস্বামী মহারাজ, শ্রীল ভক্তিবল্লভ তীর্থ গােস্বামী মহারাজ এবং আরাে অনেকেই আমাকে শিক্ষা দিয়েছেন যে, বৈষ্ণবের কৃপা বিনা ভক্তিরাজ্যের অগ্রগতি অসম্ভব। অতএব, আপনার চিঠির অভিযােগ অনুসারে যদি প্রকৃতই আমি অভিযুক্ত হই, তাহলে আমি হৃদয়ের অন্তঃকরণ থেকে আমার ত্রুটি স্বীকার করছি এবং আপনি আশীর্বাদ করবেন যেন আর কোন অপরাধ না করি। গুরুবর্গগণ বলতেন, আমাদের কখনই গুরুদেবের নাম, পারমার্থিক উপলব্ধি এবং জপমালা সর্বত্র দেখনাে উচিত নয়। যাইহােক, আজকাল সকলেই প্রায় অজস্র অলঙ্কার ও বিশেষণ যুক্ত করে গুরুদেবের নামকে সম্বােধন করে থাকে। এটা খুবই সাধারণ বিষয় হয়ে গেছে। আমি এটার প্রশংসা করছি এবং কখনাে কখনাে আমিও
আমার গুরুপাদপদ্মের নাম এবং আমার পরমারাধ্যতম পরম গুরুদেব শ্রীল প্রভুপাদ ভক্তিসিদ্ধান্ত সরস্বতী গােস্বামী ঠাকুরের নাম বলে থাকি। হরিকথা পরিবেশনের আগে আমি সবসময়ই আমার গুরুদেব, পরম গুরুদেব এবং আমাদের পরম্পরার আচাৰ্য্যগণের পাদপদ্মে দণ্ডবৎ প্রণতি ও শ্রদ্ধা জ্ঞাপন করে তাঁদের কৃপাশীর্বাদ প্রার্থনা করে হরিকথা শুরু করি। মনে রাখবেন, আমি ইচ্ছাকৃতভাবে কারাের নাম উপেক্ষা করি না। আমি প্রত্যেকদিন সকালে আমাদের পরম্পরার সমস্ত গুরুবর্গগণের জয়ধ্বনি দিয়ে থাকি, শ্রীল ভক্তিবেদান্ত স্বামী গােস্বামী মহারাজেরও জয়ধ্বনি দিয়ে থাকি। এটা আমার অভ্যাস। তাছাড়া আমাদের সমস্ত মন্দিরেই প্রতিদিন সকালে সমস্ত গুরুবর্গগণের জয়ধ্বনি দেওয়া হয়। আমার সকল অনুগামী এবং গৃহস্থ ভক্তগণকেও আমি শিক্ষা দিয়েছি তারা যেন প্রতিদিন সকালে শ্রীল প্রভুপাদ ভক্তিসিদ্ধান্ত সরস্বতী গােস্বামী ঠাকুরের সকল শিষ্যগণের জয়ধ্বনি দিয়ে তাঁদের কৃপাশীর্বাদ প্রার্থনা করেন।
শ্রীল ভক্তিবিনােদ ঠাকুর লিখেছেন :
“বৈষ্ণব চরিত্র সর্বত্র পবিত্র যেই নিন্দে হিংসা করি।
ভকতিবিনােদ না সম্ভাষে তারে থাকে সদা মৌনধরি।।”
আপনি কৃপাপূর্বক মনে রাখবেন যে, আমি এই বিষয়ে সর্বদা সচেতন থাকার চেষ্টা করি।
আপনি অভিযােগ করেছেন যে, আমি হরিকথা পরিবেশনের সময় অনন্ত বাসুদেব প্রভুর প্রচার করেছি (যদিও এই ধরণের কথা আমার মনে পড়ছে না)। আমার একমাত্র উদ্দেশ্যে হল শ্রীচৈতন্য মহাপ্রভু এবং তাঁর দিব্য পার্ষদ গণের মহিমা প্রচার করা। আমি সর্বদা চেষ্টা করি শ্রীচৈতন্য মহাপ্রভুর মিশনকে প্রসারিত করার জন্য। তাছাড়া আর অন্য কোন উদ্দেশ্য আমার নেই।
এই বিষয়ে ১৯৯২ সালের একটি ঘটনা আমি আপনাকে জানাতে চাই। ১৯৯২ সালে রথযাত্রা উৎসবের সময় আমি আমার গুরুদেবের সাথে শ্রীজগন্নাথ পুরীধামে অবস্থিতশ্রীল প্রভুপাদ ভক্তিসিদ্ধান্ত সরস্বতী গােস্বামী ঠাকুরের প্রতিষ্ঠিত চটক পর্বতে অবস্থিত শ্রীপুরুষােত্তম মঠে গিয়েছিলাম, যে মঠটি বর্তমানে বাগবাজার শ্রীগৌড়ীয় মিশনের দ্বারা পরিচালিত। সে সময় আমার গুরুদেব ওই মন্দিরের শ্রীবিগ্রহগণ এবং সমাধি মন্দিরগুলিতে দণ্ডবৎ প্রণাম করে পরিক্রমা করছিলেন। তখন আমার গুরুদেব অনন্ত বাসুদেব প্রভুর সমাধিতে দণ্ডবৎ প্রণাম করলে আমি তাঁকে জিজ্ঞাসা করেছিলাম, “গুরুদেব! আমি এঁনার সম্বন্ধে কিছু অসঙ্গত কথাবার্তা শুনেছি।” সঙ্গে সঙ্গে আমার গুরুপাদপদ্ম গম্ভীর স্বরে বলেছিলেন, “ইনি আমার জেষ্ঠ্য গুরুভ্রাতা। পারমার্থিক দীক্ষা সর্বদাই নিত্য (চক্ষুদান দিলা যেই, জন্মে জন্মে প্রভু সেই)। তিনি কি করেছেন না করেছেন, তা তােমার জানার বিষয় নয়। আমাদের সকলকে সম্মান প্রদর্শন করতে হবে। শ্রীল প্রভুপাদের প্রকট থাকাকালীন, অনন্ত বাসুদেবপ্রভুশ্রীল প্রভুপাদের দক্ষিণ হস্ত ছিলেন। তাঁকে শ্রীলপ্রভুপাদের গণেশ বলা হত। যেভাবে ব্যাসদেব বলতেন আর গণেশ লিখতেন, ঠিক সেভাবে শ্রীল প্রভুপাদ হরিকথা বলতেন এবং অনন্ত বাসুদেব প্রভু তা লিখে রাখতেন।”
এই ঘটনার পর, আমি অনন্ত বাসুদেব প্রভুর সেবার বিষয়ে অনুসন্ধান করে জানতে পারি যে, শ্রীল প্রভুপাদের প্রণাম মন্ত্র ওনারই রচিত। তাছাড়া উনি অনেক দুর্লভ গ্রন্থ রচনা করেছেন। গােস্বামীগণের অনেক দুর্লভ গ্রন্থ তিনি পুনঃ প্রকাশও করেছেন। “ওহে প্রেমের ঠাকুর গােরা” এই কীৰ্ত্তনটিও তাঁর রচিত। ইতিহাসকে কখনও লুকানাে যায় না। বরং তা যথাযথভাবে পরিবেশন করা উচিত। এই কারণে আমি অনন্ত বাসুদেবপ্রভুকে শ্রদ্ধা করি। যেমনভাবে অন্যান্য বৈষ্ণবগণকে, আপনার গুরুদেবকে এবং শ্রীল নারায়ণ গােস্বামী মহারাজকে শ্রদ্ধা করি ঠিক সেইভাবে ওনাকেও শ্রদ্ধা করি।
শ্রীমান্ বিশ্বম্ভর প্রভুর সাথে আলােচনার বিষয়ে আপনি যা বলেছেন, তাতে শ্রীপাদ রামদাস প্রভু ব্যক্তিগতভাবে সেখানে উপস্থিত ছিলেন এবং তিনি ইতিমধ্যেই এ বিষয়ে আপনাকে জানিয়েছেন। যাইহােক, যেহেতু সকলে তার উত্তর পায়নি, তাই আমি একটি সংক্ষিপ্ত মন্তব্য করতে চাই। আপনি আপনার চিঠিতে যেই বিষয়বস্তুর উল্লেখ করেছেন, সেই বিষয় নিয়ে সেখানে কোন আলােচনাই হয়নি। সেকারণে আমি একটু আশ্চর্যই হয়েছি। অন্য ভক্তরাও সেখানে যারা উপস্থিত ছিলেন, তারাও এইরূপ কিছু মন্তব্যের বিষয়ে স্মরণ করতে পারছেন না। তা সত্ত্বেও যদি শ্রীমান বিশ্বম্ভর প্রভুর উদ্দেশ্যে কিছু ভুল শ্রবণ করে থাকেন, তাহলে আমি সেই ভুলের জন্য ক্ষমাপ্রার্থী।
গুরুবর্গগণের নিকট শ্রবণ করেছি, যদি আমরা গুরুদেব এবং তাঁর প্রতিষ্ঠিত প্রতিষ্ঠানকে বড় করার জন্য অন্যান্য বৈষ্ণবগণকে জ্ঞানত বা অজ্ঞানত ছােট করি, তাহলে বৈষ্ণব অপরাধ হয়ে যায়। বৈষ্ণব অপরাধের ফলে মিথ্যা অহংকার হয়, হৃদয় থেকে দৈন্যতা অবলুপ্ত হয় এবং হরিনামের যথাযথ ফল লাভ হয় না। মনে হয় আপনি আপনার মত এবং আপনার প্রতিষ্ঠানকে সর্বোত্তম প্রমাণ করার জন্য অন্যান্য বৈষ্ণবগণকে এবং তাঁদের প্রতিষ্ঠানকে অবজ্ঞা করছেন।
কৃপাপূর্বক আমাদের পারমার্থিক অধঃপতনের কারণগুলি উপলব্ধি করার চেষ্টা করুন। আমরা ক্রমশই হরিনামে রুচি হারিয়ে ফেলছি এবং নিজেদের মতকে প্রতিষ্ঠিত করার চেষ্টায় ব্যস্ত হয়ে যাচ্ছি। আমার উপলব্ধি অনুসারে বর্তমানে কম-বেশী সকলেই এই পারমার্থিক রােগে ভুগছি। যদি আপনি মনে করেন যে আমিও এই রােগে পীড়িত, তাহলে কৃপা করে আমাকে আশীর্বাদ করুন যেন আমি এই রােগ থেকে মুক্ত হতে পারি। “প্রভুপাদ” শব্দটির অর্থ হল যিনি আচরণের দ্বারা শ্রীচৈতন্য মহাপ্রভুর প্রেমের মিশনকে এগিয়ে নিয়ে চলেছেন। যদিও আমাদের গুরুবর্গগণের সকলেই তাদের নামের পাশে এই পদবী ব্যবহারের যােগ্য, তথাপি তাঁরা এই প্রভুপাদ’ পদবীটি শুধুমাত্র শ্রীল ভক্তিসিদ্ধান্ত সরস্বতী গােস্বামী ঠাকুরের জন্যই সংরক্ষিত করেছিলেন। এমনকি শ্রীল ভক্তিবেদান্ত স্বামী গােস্বামী মহারাজও তাঁর গুরুদেবকে ‘শ্রীল প্রভুপাদ’ বলেই সম্বােধন করতেন। আমি বহু জায়গায় ওনাকে ওনার গুরুদেবকে ‘শ্রীল প্রভুপাদ’ বলতে শুনেছি। তাই শিষ্যদেরও উচিত গুরুদেবের পদাঙ্ক অনুসরণ করা। আপনি এবং আপনাদের ইকনের অধিকাংশ ভক্তই শ্রীল ভক্তিসিদ্ধান্ত সরস্বতী গােস্বামী ঠাকুরের জন্য সংরক্ষিত পদবী “শ্রীল প্রভুপাদ” যা আপনার গুরুদেব শ্রীল ভক্তিবেদান্ত স্বামী মহারাজও ব্যবহার করতেন, তা আপনারা উপেক্ষা করছেন দেখে আমি হতাশা অনুভব করি। ২০২২ সালের ২১শে ফেব্রুয়ারী শ্ৰীল রাধানাথ স্বামী মহারাজ ও ইস্কনের G.B.C র অন্যান্য সদস্যদের উপস্থিতিতে একটি জুম মিটিংয়ে আমি ইস্কন সােসাইটিকে জানিয়েছিলাম যে ১৯১৮ সাল থেকে শ্রীল ভক্তিসিদ্ধান্ত সরস্বতী গােস্বামী ঠাকুরের পদবী হিসাবে গৌড়ীয় মঠ শ্রীল প্রভুপাদ পদবী ব্যবহার করে আসছে, ইস্কন কিভাবে তাঁর নামের পাশে সেই পদবীর ব্যবহার বর্জন করেছে। আমি সেই জুম মিটিংয়ে ইস্কনকে প্রস্তাব দিয়েছিলাম যে, গৌড়ীয় মঠের প্রতিষ্ঠাতাকে “শ্রীল ভক্তিসিদ্ধান্ত সরস্বতী গােস্বামী ঠাকুর প্রভুপাদ” এবং ইস্কন প্রতিষ্ঠাতাকে “শ্রীল ভক্তিবেদান্ত স্বামী প্রভুপাদ” নামে সম্বােধন করতে। গৌরপূর্ণিমার পরের দিন BSCT এর ট্রাষ্টি হিসাবে BSCT-র বার্ষিক মিটিংয়ে আমি উপস্থিত ছিলাম। সেখানে শ্রীল জয়পতাকা স্বামী মহারাজের শিষ্য শ্রীল পুরুষােত্তম মহারাজও আমার এই প্রস্তাবকে প্রশংসিত ও সমর্থন করেন এবং তিনি ইস্কন ও গৌড়ীয় মঠকে একটি সংঘবদ্ধ সংস্থা রূপে গড়ে তুলতে এই বিষয়ে আমার সাথে আলােচনা করার ইচ্ছা প্রকাশ করেন। আপনার এটাও জানা প্রয়ােজন যে, অধিকাংশ গৌড়ীয় মঠ আমাদের গুরুবর্গগণকে শ্রীল প্রভুপাদ জীব গােস্বামী,শ্রীল প্রভুপাদ সনাতন গােস্বামী এভাবেইসম্বােধন করে থাকেন।সুতরাং,শ্রীল ভক্তিবেদান্ত স্বামী মহারাজকে ‘প্রভুপাদ’বলতে আমার কোন আপত্তি নেই, কিন্তু যেহেতু আমি গৌড়ীয় সংস্কৃতিতে বড়াে হয়েছি এবং শ্রীল ভক্তিসিদ্ধান্ত সরস্বতী গােস্বামী ঠাকুরকে “শ্রীল প্রভুপাদ” বলে সম্বােধন করে অভ্যস্ত, তাই “শ্রীল প্রভুপাদ” পদবী অন্যত্র ব্যবহার করে আমি সাধারণ জনগণকে গুলিয়ে দিতে চাই না।
আপনার চিঠিতে আপনি আমার www.PrabhupadRays.com ওয়েবসাইট আরম্ভ করার বিষয়টি উল্লেখ করেছেন, এই বিষয়ে আপনি মণ্ডলার সাম্প্রতিক প্রকাশিত ‘The mission’ গ্রন্থটি দয়া করে পড়বেন।
এই গ্রন্থে আমি শ্রীল ভক্তিবেদান্ত স্বামী গােস্বামী মহারাজের একটি জীবন চরিত রচনা করেছি এবং তাঁর গুরুদেবের প্রতি তাঁর সেবার মহিমা কীর্তন করেছি। শ্রীচৈতন্য মহাপ্রভুর প্রেমময় মিশন অসাম্প্রদায়িক এবং বৈষম্যহীন দর্শনের উপর ভিত্তি করে প্রতিষ্ঠিত। একথা মনে রেখে শ্রীল প্রভুপাদের ১৫০তম আবির্ভাব উৎসব উদ্যাপন উপলক্ষ্যে এই ওয়েবসাইটটির উন্মােচন করেছি। আপনার চিঠির বিষয়বস্তু থেকে মনে হচ্ছে আপনি আমার প্রতি সন্তুষ্ট নন।
বস্তুতঃ আপনি এবং আপনার অনুগামীদের এই ওয়েবসাইটটির প্রতি ঘৃণা হচ্ছে বলে মনে হয়। এই ওয়েবসাইটটির প্রতি হিংসাত্মক মনােভাবের কোনাে কারণ আমি বুঝতে পারছি না। আমাদের পরম্পরায় অনেক গুরু রয়েছেন, কিন্তু তত্ত্ব অনুসারে গুরু অভিন্ন তত্ত্ব। মূল গুরু স্বয়ং শ্রীকৃষ্ণ নিজেই। যারা সাধারণ জনগণকে কৃষ্ণভক্তি শিক্ষা দেন, লােককে কৃষ্ণভজনে অনুপ্রাণিত করেন তারা সকলেই গুরু পদবাচ্য। কিন্তু মূল গুরু শ্রীকৃষ্ণ নিজেই। এই গুরুতত্ত্ব কোন একটি নির্দিষ্ট ব্যক্তির উপর আধারিত নয়, এটি একটি তত্ত্ব। গুরুদেব শ্রীশ্রীরাধাকৃষ্ণের প্রতিনিধিত্ব করেন। রাধারাণীর কৃপা বিনা কৃষ্ণের কৃপা পাওয়া যায় না। “বিনা রাধা প্রসাদেন মদ প্রসাদ ন বিদ্যতে” ব্রহ্মবৈবর্ত পুরাণে কৃষ্ণ নিজেই একথা বলছেন। শ্রীল প্রভুপাদ ভক্তিসিদ্ধান্ত সরস্বতী গােস্বামী ঠাকুর বলছেন, শ্রীকৃষ্ণ হলেন জগগুরু (কষ্ণরক্ষতি জগত্রয়ং গুরু)।যাইহােক আমাদের এই ওয়েবসাইটটির উদ্দেশ্য হল,–আমাদের গুরুবর্গগণের অভূতপূর্ব ইতিহাস এবং শ্রীচৈতন্য মহাপ্রভুর মিশন সম্পর্কে সাধারণ জনগণকে সচেতন করা।
আপনার চিঠিতে আপনি উল্লেখ করেছেন যে আমি শ্রীল ললিতা প্রসাদ ঠাকুরের কথা প্রচার করছি। (আপনি ঔডুলুমী মহারাজ লিখেছেন, কিন্তু আমার মনে হয় আপনি ললিতা প্রসাদ ঠাকুরের কথা বলেছেন)। ললিতা প্রসাদ ঠাকুর হলেন জন্মসূত্রে শ্রীল প্রভুপাদ ভক্তিসিদ্ধান্ত সরস্বতী গােস্বামী ঠাকুরের ভাই। আমি আগেই বলেছি, আমাদের গুরুবর্গগণের শিক্ষা হল সকল বৈষ্ণবগণের প্রতি শ্রদ্ধা ও সম্মান প্রদর্শন করা।
“শ্রীচৈতন্য ভাগবতে বর্ণনা আছে:
“বৈষ্ণব কৃষ্ণের প্রিয়, কহে ভাগবতে।”
যখন আমি আমার গুরুদেবের ব্যক্তিগত সেবক ছিলাম, তখন মাঝেমধ্যেই শীল গুরুদেবের সাথে বীরনগরে অবস্থিত শ্রীল ভক্তিবিনােদ ঠাকুরের আবির্ভাব স্থানে এবং কলকাতার ভক্তিভবনে যেতাম। সেসময় আমি দেখেছি ওখানকার ভক্তগণের শ্রীল প্রভুপাদ ভক্তিসিদ্ধান্ত সরস্বতী ঠাকুর এবং আমার গুরুদেবের প্রতি প্রচুর শ্রদ্ধা ও আন্তরিকতা রয়েছে। তাদের আন্তরিকতা দেখে আমি শ্রীল ভক্তিবিনােদ ঠাকুরের পারমার্থিক সােসাইটির সম্পাদক শ্রীপাদ নিরঞ্জন বিনােদ প্রভুর সাথে বন্ধুত্ব স্থাপন করি। তিনি আমাকে শ্রীল প্রভুপাদ ভক্তিসিদ্ধান্ত সরস্বতী গােস্বামী ঠাকুর ও শ্রীল ললিতা প্রসাদ ঠাকুরের মধ্যে আদান প্রদান হওয়া অনেক চিঠি দেখিয়েছিলেন। উভয়েরই মধ্যে গভীর সম্পর্ক দেখে আমি আশ্চৰ্য্য হয়েছিলাম। যেভাবে আপনি এবং অন্যান্য সকলে তাঁদের এই সম্পর্কের বিষয়ে ভাবেন আদৌ তা নয়, তাঁদের সম্পর্ক ছিল অত্যন্ত গভীর। অনেকেই শ্রীল ললিতা প্রসাদ ঠাকুরের বিষয়ে ভ্রান্ত ধারণা পােষণ করেন। আমি এই বিষয়ে শ্রীল গুরুদেবকে জিজ্ঞাসা করেছিলাম। উনি একই উত্তর দিয়েছিলেন, “এটা তােমার বােঝার বিষয় নয়। যদি তুমি প্রকৃতই পারমার্থিক উন্নতি করতে চাও, তাহলে সকল বৈষ্ণবগণকে শ্রদ্ধা ও সম্মান করবে, তবেই তাদের কৃপাশীবাদ পাবে।”
কয়েক বছর পর, শ্রীল নিরঞ্জন বিনােদ প্রভুর সহায়তায় আমি শ্রীল ভক্তিবিনােদ ঠাকুরের গ্রন্থাগারটি সম্পূর্ণরূপে প্রাপ্ত হই। আমি শ্রীল সুন্দরানন্দ বিদ্যাবিনােদ প্রভুর গ্রন্থাগারটিও পেয়েছি, যেখানে বহু বিশিষ্ট বৈষ্ণবগণের রচিত প্রায় ২৫০০ পুরাতন গ্রন্থ রয়েছে। শ্রীপাদহরিসৌরি প্রভু, শ্রীল রাধানাথ মহারাজ এবং সুইডেন নিবাসী প্রণব প্রভুর অনুরােধে
আমি এই সমস্ত পারমার্থিক গৌড়ীয় সম্পদকে ভক্তিবেদান্ত রিসার্চ সেন্টারে রেখেছি। কারণ আমার মনে হয়েছে, এই সমস্ত গৌড়ীয় সম্পদকে যথাযথভাবে সংরক্ষণ করার ক্ষমতা ও যােগ্য ব্যক্তি ইস্কন সােসাইটিতে রয়েছে।
যদি এই গ্রন্থাগারের বিষয়ে আমার ব্যাখ্যা সম্বন্ধে আপনার কোন সন্দেহ থাকে, তাহলে আপনি শ্রীপাদ হরিসৌরি প্রভু, শ্রীল রাধানাথ মহারাজ এবং শ্রীল রাধানাথ মহারাজের বিশিষ্ট শিষ্য শ্রীমান্ গৌরাঙ্গ প্রভুর সাথে যােগাযােগ করতে পারেন।
শ্রীলললিতাপ্রসাদ ঠাকুরের সাথে সম্বন্ধ না থাকলে শ্রীল ভক্তিবিনােদঠাকুরের গ্রন্থাগার এবং হস্তলিখিত পুস্তক পাওয়া অসম্ভব ছিল। মনে রাখবেন, শ্রীল প্রভুপাদ যে গােলকের“নয়নমণি মঞ্জরী” সেকথা তিনি দৈন্যতা বশত কারাের নিকট প্রকাশ করেননি। কিন্তু শ্রীল ললিত প্ৰসাদ ঠাকুর সেকথা প্রকাশ করেছেন। শ্রীল প্রভুপাদ ভক্তিসিদ্ধান্ত সরস্বতী গােস্বামী ঠাকুর একজন আদর্শস্থানীয় বৈষ্ণব। শাস্ত্রে বর্ণনা আছে,– “কাহারাে না করে নিন্দা কৃষ্ণ কৃষ্ণ বলে। অজেয় চৈতন্য সেই জিনিবেক হেলে।।” অর্থাৎ বৈষ্ণবগণ কখনও কারও সমালােচনা করেন না। যখনই আমরা এই গুণে প্রতিষ্ঠিত হতে সক্ষম হব, তখনি আমরা শ্রীচৈতন্যদেবের শিক্ষা প্রকৃত পক্ষে উপলব্ধি করতে পারব। আশাকরি আপনি আমার উপমা বুঝতে পেরেছেন।
সবশেষে, আপনি আমাকে শ্রীল ভক্তি বেদান্ত বামন গােস্বামী মহারাজের শিষ্য শ্রীপাদ প্রেমানন্দ প্রভুর নিকট শিক্ষা গ্রহণ করতে উপদেশ দিয়েছেন। এই উপদেশের জন্য আপনাকে ধন্যবাদ জানাই। যেহেতু আপনি আমার থেকে জ্যেষ্ঠ সুতরাং আমাকে সংশােধন করার অধিকার আপনার আছে, কিন্তু প্রকাশ্য ফোরামে নয়। প্রকাশ্যে কাউকে সংশােধন করাটা ঠিক নয়। শ্রীল ভক্তিদয়িত মাধব গােস্বামী মহারাজ এবং আমার গুরুদেবের নিকট আমি এই শিক্ষা পেয়েছি। আপনার পারমার্থিক হিতকারী হিসাবে আবারও বলছি যদি আপনি গৌড়ীয় মঠের আচাৰ্য্যগণের সম্পর্কে আপনার মনের ভাব পরিবর্তন করেন তাহলে আপনার পারমার্থিক মঙ্গল হবে। আপনার জানা প্রয়ােজন, গৌড়ীয় মঠ বিভিন্ন মিশন, বিভিন্ন আচার্যগণ ও তাঁদের ভক্তিমূলক ভাবের দ্বারা তৈরী। আমাকে সংশােধনের চেষ্টা করতে গিয়ে আপনি আপনার গুরুদেবের সতীর্থগণের চরণে অপরাধ করেছেন। আমার উপলব্ধি অনুসারে তাঁদের সকলেরই শ্রীল প্রভুপাদ ভক্তি সিদ্ধান্ত সরস্বতী গােস্বামী ঠাকুরের প্রতি এবং তাঁর মিশনের প্রতি সম্পূর্ণ বিশ্বাস আছে।
হৃদয়ের অন্তঃকরণ থেকে আমি আপনার নিকট ক্ষমা প্রার্থনা করছি। যদি আমি আপনার দৃষ্টিতে আবারও কোন ভুল করি, তাহলে ব্যক্তিগতভাবে আমাকে সংশােধন করতে ইতঃস্তত বােধ করবেন না।
আপনার চিঠির বিষয়গুলি নকারাত্মক। সেকারণে আমি অবিরত ইমেলে অংশ গ্রহণ করতে চাই না।
যদি আপনি প্রকাশ্য ফোরামেই উত্তর দিতে পছন্দ করেন, তাহলে সেটা আপনার বিষয়, কিন্তু দয়া করে আমাকে এই যােগসূত্র থেকে অপসারণ করুন।
আমি এসব বিষয়ে কোন প্রত্যুত্তর দিতে চাই না। অনেক ভক্তরা আমাকে আপনার এই আক্রমনাত্মক ও নিন্দাপূর্ণ চিঠিগুলির প্রত্যুত্তর দিতে মানা করেছিলেন, তথাপি যেহেতু আপনি অনেক জ্যেষ্ঠ ভক্তগণকে ইমেলে আপনার চিঠিগুলির কপি পাঠিয়েছেন, তাই আমি অন্তত একটা উত্তর দেওয়ার প্রয়ােজনীয়তা অনুভব করলাম। তবে পরবর্তীতে এই ধরণের নারাত্মক চিঠির কোন উত্তর দেব না। প্রার্থনা করি এই চিঠি আপনি সুস্থ অবস্থায় প্রাপ্ত হােন এবং আমার উত্তরটি পড়তে আপনার সময় অতিবাহিত করবেন এই ভেবে কৃতজ্ঞ।
বৈষ্ণব দাসানুদাস
ভক্তিবিবুধ বােধায়ন
শ্রীগােপীনাথ গৌড়ীয় মঠ
১।৮।২০২২, লণ্ডন
श्रील गुरूदेव यांचे द्वारा प्रेमपूर्वक उत्तर
आदरणीय भगवानदास प्रभू
कृपा करून माझा नमस्कार स्वीकारावा आणि तुमच्या सोबत असलेल्या सर्व भक्तांनाही माझा नमस्कार कळवावा.
28 आणि 30 जुलै रोजी तुम्ही पाठवलेल्या पत्रांद्वारे मला कळले की तुम्ही माझ्यावर माझ्या शिक्षा गुरुपाद पद्म श्री श्रील भक्तिवेदांत स्वामी गोस्वामी महाराज व श्री श्रील भक्तिवेदांत नारायण गोस्वामी महाराज यांना योग्य आदर न दिल्याचा आरोप करत आहात. माझ्या अनेक शिक्षा गुरूंपैकी तुमच्या समजुतीनुसार मी या दोन शिक्षा गुरूंना मान देत नाही, असे तुमच्या पत्रातील स्वर आणि शब्दांवरून दिसते. पहिली गोष्ट म्हणजे, तुम्ही मला कधीही वैयक्तिकरित्या भेटला नाहीत किंवा यापैकी कोणत्याही सणांना तुम्ही उपस्थित नव्हता. आणि मुळातच तुम्ही माझ्यावर काय आरोप करत आहात हे देखील स्पष्ट नाही. मी माझ्या पूर्व आचाऱ्यांकडून सर्वांचा समान आदर करायला शिकलो आहे आणि म्हणूनच मी त्याचे मनःपूर्वक पालन करत आहे.
तुम्हाला आणि तुमच्या अनुयायांना वाटेल की मी माझ्या गुरुवर्गाचा आदर करत नाही, पण तसे नाही. माझ्या कोणत्याही कृतीतून मी माझ्या शिक्षा गुरुपाद पद्म प्रति अपमान केल्याचे तुम्हाला दिसून आले असेल, तर हे पत्र तुम्हाला पाठवल्याने मी खऱ्या अर्थाने तुम्हास माझा स्वतःचा शुभचिंतक समजतो. माझे अध्यात्मिक गुरु, श्री श्रील भक्ती प्रमोद पुरी गोस्वामी ठाकूर, माझे आजोबा, श्रीपाद मदन मोहन दासााधिकारी प्रभू (माझे परम गुरुदेव, श्री गौड़ीय मठाचे प्रवर्तक, श्री श्रील प्रभुपाद भक्ती सिद्धांत सरस्वती गोस्वामी ठाकूर यांचे गृहस्थ शिष्य), श्री श्रील भक्ती दयीत माधव गोस्वामी महाराज, श्री श्रील भक्ती बल्लभ तीर्थ गोस्वामी महाराज, इत्यादी सर्वांनी मला शिकवले की वैष्णवांच्या आशीर्वादाशिवाय भक्तीत प्रगती होणे अशक्य आहे. त्यामुळे माझ्या शिक्षा गुरूंबद्दलच्या अनादराबद्दल मला तुमच्या पत्रांतून आलेली तक्रार – जर खरी असेल तर मी मनापासून क्षमा मागतो, आणि मला पुढील अपराध न करण्याचा आशीर्वाद द्यावा ही विनंती करतो. वरील अध्यात्मिक गुरुंकडून मला जे शिकायला मिळाले ते म्हणजे आपण आपल्या गुरुदेवांचे नाम, आध्यात्मिक अनुभव आणि नामजप सर्वत्र दाखवू नये. तथापि, आजकाल प्रत्येकजण आपल्या गुरुदेवांच्या नावाचा वापर अनेक वाक्प्रचारात्मक शब्द आणि विशेषणांसह करतो हे सामान्य झाले आहे. मी याचेही कौतुक करतो आणि परिणामी, काहीवेळा मी माझ्या अध्यात्मिक गुरुंचे नाव वापरतो, तसेच माझ्या परमपूज्य श्रील प्रभुपाद भक्ती सिद्धांत सरस्वती गोस्वामी ठाकुरांचे नावही त्यानुसार वापरतो. माझ्या प्रवचनांपूर्वी, मी नेहमी माझ्या आध्यात्मिक गुरु आणि परम-अध्यात्मिक गुरूंना तसेच आपल्या गुरुपरंपरामधील सर्व आचार्यांना आणि शुद्ध भक्तांना प्रणाम करतो. कृपया लक्षात ठेवावे की मी स्वेच्छेने कोणालाही सोडत नाही. भारतातील आपल्या सर्व मंदिरांमध्ये दररोज सकाळी श्री श्रील भक्तिवेदांत स्वामी महाराजांसह आपल्या सर्व गुरूंच्या नावाचा जयघोष करण्याचा माझा हा सराव आहे. मी माझ्या विद्यार्थ्यांना आणि इतरांना श्री श्रील भक्तिसिद्धांत सरस्वती ठाकुर प्रभुपादांच्या सर्व शिष्यांचे गुणगान गाण्यास आणि त्यांच्या आशीर्वादासाठी प्रार्थना करण्यास सांगितले आहे.
कृपया हे देखील जाणून घ्या की मी श्रील भक्तिविनोद ठाकुर यांच्या श्लोकांतील शब्दांचे नेहमी स्मरण करतो:
वैष्णव चरित्र सर्वदा पवित्र, जे निंदे हिंसे कोरी,
भक्तिविनोदे ना संभाषे तारे, सदा ठाके मौन धरी.
अर्थात : वैष्णवाचे चारित्र्य शाश्वत शुद्ध असते. जर कोणी, भौतिक प्रेरणेने, कोणत्याही वैष्णवावर टीका केली, तर श्रील भक्तिविनोद ठाकूर असे करणाऱ्या व्यक्तीचे कधीही कौतुक करणार नाहीत, आणि ते त्यांच्याबद्दल कायमचे मौन बाळगतात.
वरील विचार लक्षात ठेवून, मी श्रील भक्तिवेदांत स्वामी गोस्वामी महाराज, तसेच श्रील भक्तिवेदांत नारायण गोस्वामी महाराज यांना संतुष्ट करत नाही असे तुमची पत्रे वाचून मला खरोखर काळजी वाटली.
मी माझ्या प्रवचनांमध्ये अनंत वासुदेव प्रभूंचा उपदेश करत असल्याबद्दलही तुम्ही तक्रार व्यक्त केली (मी विशेषत: अनंत वासुदेव प्रभूंचा उपदेश कुठे केला हे मला आठवत नाही). माझे लक्ष फक्त भगवान श्री चैतन्य, त्यांचे दिव्य प्रतिनिधी (सहयोगी) आणि आपल्या गुरुवर्गाचा महिमा सांगण्यावर आहे. श्रीमन् महाप्रभूंच्या प्रेमधर्माचा प्रसार करण्यात त्यांनी जे योगदान दिले ते सर्वांपर्यंत पोहोचवण्याचा मी प्रयत्न करत आहे. या संदर्भात मला तुम्हाला 1992 मध्ये घडलेल्या एका घटनेबद्दल सांगायचे आहे. ही घटना श्रील प्रभुपाद भक्ती सिद्धांत सरस्वती गोस्वामी ठाकूर यांनी जगन्नाथ पुरी धामच्या चातक पर्वतामध्ये स्थापन केलेल्या श्री पुरुषोत्तम मठाची आहे, जे सध्या श्री गौड़ीय मिशन बागबाजार, कोलकाता द्वारे चालवले जात आहे. 1992 च्या रथयात्रा उत्सवादरम्यान, माझे आध्यात्मिक गुरु काही मंदिरांना भेट देत होते आणि तेथे त्यांनी मंदिरातील श्री विग्रहांना आणि समाधी मंदिरांना नमस्कार केला. जेव्हा माझे अध्यात्मिक गुरु (बागबाजार गौड़ीय मठ समुदायात श्रील भक्ती प्रसाद पुरी गोस्वामी ठाकूर म्हणून ओळखले जाणारे) श्री अनंत वासुदेव यांच्या समाधीसमोर नतमस्तक होत होते, तेव्हा मी माझ्या गुरुदेवांना म्हणालो, “मी त्यांच्याबद्दल अनेक अयोग्य गोष्टी ऐकल्या आहेत”. माझ्या गुरुदेवांनी गंभीर स्वरात उत्तर दिले, “ते माझे थोरले गुरुबंधु आहेत. अध्यात्मिक दीक्षा ही सदैव शाश्वत असते (चक्षुदान दिलो जेई, जन्मे-जन्मे प्रभू सेई) त्यांनी काय केले किंवा केले नाही हे जाणून घेणे तुमचे काम नाही. आपण सर्वांचा आदर केला पाहिजे. श्रील प्रभुपादांच्या प्रकट स्वरूपच्या वेळी, श्रील अनंत वासुदेव हे श्रील प्रभुपादांचे उजवे हात होते – ‘श्रील प्रभुपादांचा गणेश. गोष्ट ज्या प्रमाणे व्यासदेव सांगायचे व गणेश जी लिहायचे त्याच प्रमाणे श्रील प्रभुपाद सांगायचे आणि श्री अनंत वासुदेव लिहीत असत.”
या घटनेनंतर, मी श्री अनंत वासुदेवांच्या सेवांचे संशोधन केले, आणि श्रील प्रभुपादांचा प्रणाम मंत्र त्यांनी लिहिला हे जाणून मला आनंदाने आश्चर्य वाटले, आणि त्यांनी अत्यंत दुर्मिळ गोस्वामचे ग्रंथही लिहिले आणि प्रकाशित केले, तसेच त्याच वेळी, ‘प्रेमेर ठाकूर गौर’ सारखी अर्थपूर्ण, मधुर आणि आकर्षक भजनही त्यांनी रचले. त्यांचे लेखन इतके मनमोहक होते की ते नेहमी माझ्या हृदयाला भिडायचे. इतिहास लपवता कामा नये व तो योग्य पद्धतीने मांडला गेला पाहिजे. म्हणून, मला माझ्या गुरुदेवांच्या सूचनांचे पालन करायचे आहे व म्हणून माझ्या हृदयात श्री अनंत वासुदेवांबद्दल आदर आहे – जसे मला तुमच्या गुरुदेवांबद्दल आणि श्रील नारायण गोस्वामी महाराजांसह इतर सर्व वैष्णवांबद्दल ही आदर आहे.
श्रीमन् विश्वंभर प्रभू यांच्याशी झालेल्या चर्चेच्या मुद्द्यावर, श्रीपाद रामदास प्रभू यांनी या विषयावर आधीच लक्ष दिले होते कारण ते तिथे स्वतः उपस्थित होते. तथापि, प्रत्येकाला उत्तर उमगले नसावे, म्हणून मी त्यावर एक अतिशय संक्षिप्त चर्चा करू इच्छितो. तुम्ही तुमच्या पत्रात नमूद केलेल्या विषयावर कोणतीही चर्चा झाली नाही, त्यामुळे मला ते ऐकून आश्चर्य वाटले. रामदास प्रभूंशिवाय इतर लोकही खोलीत होते आणि त्यांनाही असा कोणताही विषय आठवत नाही. तथापि, श्रीमन् विश्वंभर प्रभूंचा हेतू चुकीचा समजला गेला असेल तर मी या चुकीबद्दल क्षमा मागतो.
मी माझ्या पूर्व आचाऱ्यांकडून ऐकले आहे की, जर आपण आपल्या गुरूंबद्दल आणि त्यांच्या संस्थेबद्दल आदर वाढवण्यासाठी इतर वैष्णवांना (जाणते अजाणते) कमी लेखले तर तो वैष्णवांच्या अपराधाचा सूक्ष्म प्रकार बनतो आणि तो आपल्याला अडथळा आणतो. जो नामाचा रस योग्यरित्या घेण्यापासून आणि आपल्याला नम्र होण्यापासून (जे वैष्णव धर्माचे मूर्त स्वरूप आहे) प्रतिबंधित करतो. इतर सर्व वैष्णव आणि संस्थांकडे दुर्लक्ष करून तुम्ही तुमची श्रद्धा आणि संस्था उत्तम करण्याचा प्रयत्न करत आहात असे दिसते. कृपया आपल्या आध्यात्मिक पतनामागील कारण समजून घेण्याचा प्रयत्न करा. हरिनामाचा जप करण्याची गोडी आपण हळूहळू गमावत चाललो आहोत आणि आपल्या वैयक्तिक श्रद्धेचा प्रचार करण्यात फुलत आहोत. माझ्या समजुतीनुसार, सध्या बहुतेक सर्वजण या आध्यात्मिक रोगाच्या जाळ्यात अडकले आहेत. जर तुम्हाला वाटत असेल की मला देखील हाच त्रास होत आहे, तर कृपया मला आशीर्वाद द्या की मी या रोगापासून मुक्त होऊ शकेल.
‘प्रभुपाद’ या शब्दाचा अर्थ ‘जे स्वतःच्या उदाहरणाने (आचरणाने) भगवान चैतन्य यांचा प्रेमधर्म धारण करतात’. आपल्या गुरू-वर्गातील प्रत्येक व्यक्ती त्यांच्या स्वतःच्या नावासह ही पदवी वापरण्यास पात्र असली तरी, संपूर्ण गौड़ीय समाजाने श्रील भक्ती सिद्धांत सरस्वती गोस्वामी ठाकुरांसाठी ‘श्रीला प्रभुपाद’ ही पदवी राखून ठेवली आहे. श्रीलभक्तिवेदांत स्वामी गोस्वामी महाराज देखील आपल्या गुरुदेवांना ‘श्रील प्रभुपाद’ असे संबोधित करत असत. मी स्वतः अनेक ठिकाणी पाहिले आहे जिथे ते त्यांच्या आध्यात्मिक गुरुंना (माझे परम-अध्यात्मिक गुरु यांना) ‘श्रील प्रभुपाद’ म्हणून संबोधित करत असत. शिष्यांनी त्यांच्या गुरुदेवांचे अनुसरण केले पाहिजे, म्हणून मी निराश होतो जेव्हा तुम्ही आणि बहुतेक इस्कॉन समुदाय श्रील भक्ती सिद्धांत सरस्वती ठाकुरांसाठी, जी श्रील भक्तीवेदांत स्वामी गोस्वामी महाराजांनी स्वतः वापरलेली ‘श्रील प्रभुपाद’ ही प्रस्थापित उपाधी वापरत नाही. या संदर्भात, माझ्या एका चर्चेत (21 फेब्रुवारी 2022 रोजी) झूम कॉल दरम्यान (श्रील राधानाथ स्वामी आणि इतर GBC सदस्यांच्या उपस्थितीत) मी इस्कॉन सोसायटीला सांगितले होते की ‘श्रील प्रभुपाद’ (ही उपाधी जी श्री श्रील भक्ती सिद्धांत सरस्वती गोस्वामी ठाकूर यांच्यासाठी 1918 पासून गौड़ीय मठ वापरत आहेत), ते पद इस्कॉनमधील त्यांच्या नावावरून काढून टाकण्यात आले आहे. मी त्या झूम बैठकीत ‘श्रील भक्ती सिद्धांत प्रभुपाद’ आणि इस्कॉनचे संस्थापक ‘श्रील भक्तिवेदांत स्वामी प्रभुपाद’ असे वापरण्याचा प्रस्ताव दिला. गौर पौर्णिमेच्या दुसऱ्या दिवशी, मी BSCT च्या वार्षिक सभेला (जेथे मी समितीचा ट्रस्टी आहे) प्रत्यक्ष उपस्थित होतो, तिथे पुरुषोत्तम महाराज (श्रील जयपताका स्वामींचे शिष्य) यांनी मला सांगितले की त्यांनी माझ्या प्रस्तावाचे कसे कौतुक केले आणि ते इस्कॉन आणि श्री गौड़ीय मठ दोन्ही एकत्र कसे जोडायचे यावर माझ्याशी चर्चा करू इच्छित होते. याव्यतिरिक्त, तुम्हाला हे माहित असणे आवश्यक आहे की बहुतेक श्री गौड़ीय मठ आपल्या गुरु वर्गाला संबोधित करण्यासाठी ‘प्रभुपाद’ हा शब्द वापरतात (जसे की श्रील प्रभुपाद जीव गोस्वामी, श्रील प्रभुपाद सनातन गोस्वामी इ.). मला श्रील भक्तिवेदांत स्वामी गोस्वामी महाराजांना ‘प्रभुपाद’ म्हणण्यात काहीच अडचण नाही, तथापि, मी गौड़ीय संस्कृतीत वाढलो आहे (जेथे आपण श्रील भक्ती सिद्धांत सरस्वती गोस्वामी ठाकुर यांना ‘श्रील प्रभुपाद’ असे संबोधित करतो), मी माझ्या ‘श्रील प्रभुपाद’ या शब्दाच्या वापराने लोकांना गोंधळात टाकू इच्छित नाही.
मी www.prabhupadarays.com उघडल्याचेही तुम्ही तुमच्या पत्रात नमूद केले आहे. या संदर्भात कृपया ‘द मिशन’ (नुकतेच मंडलाने प्रकाशित केलेले व उत्सवात वितरणासाठी आणलेले) हे पुस्तक वाचा. त्या पुस्तकात मी श्रील भक्तिवेदांत स्वामी गोस्वामी महाराज यांचे चरित्र लिहिले आहे आणि त्यांच्या गुरु महाराजांच्या सेवेचा गौरव केला आहे. भगवान चैतन्य यांचा प्रेमधर्म हा सांप्रदायिक अथवा निर्णयात्मक नसलेल्या विचारसरणीवर आधारित आहे. हे लक्षात घेऊन मी श्रील प्रभुपादांच्या 150 व्या दर्शन सोहळ्याच्या उद्देशाने ही वेबसाइट उघडली. आपल्या पत्रातील मजकूर अनुसार याविषयी आपण आनंदी नाही असे मला दिसते. खरं तर, या वेबसाइटबद्दल तुमच्या आणि तुमच्या अनुयायांमध्ये विशेष द्वेष असल्याचे दिसते. या वेबसाइटबद्दल तुमच्या नकारात्मकतेचे कारण मला समजले नाही. आपल्या परंपरेत अनेक सदस्य आहेत आणि गुरू-तत्त्वानुसार- गुरु एकमेव (स्वतः श्रीकृष्ण) आहेत. या कल्पनेनुसार जो कोणी सामान्य लोकांना कृष्णभावनेत दीक्षा देतो, शिकवतो आणि प्रेरित करतो त्याला ‘गुरु’ म्हणता येईल. पण, प्रत्यक्षात गुरु हे श्रीकृष्णच आहेत. हे गुरु-तत्त्व कोणत्याही विशिष्ट व्यक्तीवर आधारित नसून ते तत्त्व (परम सत्य) आहे. कृष्णभावनेचे खरे प्रतिनिधी श्री श्री राधा कृष्णाचे प्रतिनिधित्व करत आहेत. राधारणीच्या कृपेशिवाय, कृष्णाची कृपा कोणालाही प्राप्त होऊ शकत नाही (‘बिना राधा प्रसादेन मद प्रसाद न विद्यते’ – ब्रह्मवैवर्त पुराण, स्वतः श्रीकृष्णाने उच्चारलेले). श्रील प्रभुपाद (भक्ति सिद्धांत सरस्वती ठाकूर) यांच्या मते, मला माहित आहे की श्री कृष्ण हे जगत-गुरु आहेत (कृष्ण रक्षती जगतत्रयाम गुरु). या वेबसाइटचा उद्देश लोकांना आपल्या गुरू वर्गाच्या अभूतपूर्व इतिहासाची तसेच भगवान चैतन्यच्या कार्याची जाणीव करून देणे हा आहे.
तसेच तुमच्या पत्रात तुम्ही नमूद केले आहे की मी श्रीललिता प्रसाद ठाकूर (तुम्ही श्रील ऑडोलोमी महाराज लिहिले, परंतु मला वाटते ते श्रीललिता प्रसाद ठाकुर असे असावे), जे माझे पूजनीय श्रील प्रभुपाद भक्ती सिद्धांत सरस्वती गोस्वामी ठाकूर यांचे सहोदर आहेत. मी आधी सांगितल्याप्रमाणे सर्व वैष्णवांचा आदर करणे ही आपल्या गुरुवर्गाची शिकवण आहे. श्री चैतन्य भागवतानुसार, ‘वैष्णव कृष्णेर् प्रिय, कहे भागवते’’ हे आपण जाणतो. अर्थात वैष्णव कृष्णाला अतिशय प्रिय आहेत.
जेव्हा मी माझ्या आध्यात्मिक गुरुंचा वैयक्तिक सेवक होतो, तेव्हा आम्ही अनेकदा श्रील भक्तिविनोद ठाकुर यांचे जन्मस्थान, वीरनगर (राणाघाट), तसेच कोलकाता येथील भक्ती भवनात जायचो. त्यावेळी माझ्या लक्षात आले की तेथील भक्तांना श्रील प्रभुपाद भक्तीसिद्धांत सरस्वती गोस्वामी ठाकूर तसेच माझे आध्यात्मिक गुरु यांच्याबद्दल आदर आहे. त्यांची निष्ठा पाहून माझी निरंजन विनोद प्रभू (भक्तिविनोद ठाकुर यांच्या आध्यात्मिक संस्थेचे सचिव) यांच्याशी मैत्री झाली आणि त्यांनी मला श्रील प्रभुपाद भक्ती सिद्धांत ठाकूर आणि श्रील ललिता प्रसाद ठाकुर यांच्यातील संभाषणाची अनेक पत्रे दाखवली. त्यांच्यात किती जवळचे संबंध आहेत हे जाणून मला आश्चर्य वाटले, जसे तुम्ही आणि इतर अनेकजण त्यांचे नाते पाहतात तसे नाही. पूर्वी, मला आश्चर्य वाटले की लोकांमध्ये श्रीललिता प्रसाद ठाकुरांची अशी नकारात्मक धारणा का आहे, म्हणून मी माझ्या आध्यात्मिक गुरुंना याबद्दल विचारले. त्यावर त्यांनी उत्तर दिले – “हे जाणून घेणे तुमचे काम नाही. जर तुम्हाला तुमची साधना खरोखर अनुभवायची असेल, तर तुम्हाला सर्व वैष्णवांचे आशीर्वाद घ्यावे लागतील आणि म्हणून तुम्ही सर्व वैष्णवांचा आदर केला पाहिजे.”
काही वर्षांनंतर, या संदर्भात, आम्ही श्रीनिरंजन विनोद प्रभू यांच्या मदतीने श्रील भक्तिविनोद ठाकुर यांच्या ग्रंथालयाचे संपूर्ण संपादन केले. मला श्रीसुंदरानंद विद्याविनोदाचे ग्रंथालय देखील सापडले, ज्यात विविध प्रमुख वैष्णवांनी लिहिलेले 2,500 पेक्षा अधिक प्राचीन ग्रंथ आहेत. श्रीपाद हरी सौरी प्रभू, परमपूज्य श्रील राधानाथ महाराज आणि (स्वीडनचे) प्रणव प्रभू यांच्या विनंतीने मी ते सर्व आध्यात्मिक गौड़ीय कोश (मूळ प्रती) भक्तिवेदांत संशोधन केंद्रात ठेवले आहेत. कारण माझ्या मते या गौड़ीय कोशांचे नीट जतन करण्याची क्षमता आणि योग्य लोक इस्कॉनकडे आहेत, म्हणून मी सर्व पुस्तके इस्कॉनच्या देखरेखीखाली ठेवली. या लायब्ररीबाबत माझ्या स्पष्टीकरणाबद्दल तुम्हाला शंका असल्यास, कृपया श्री हरी सौरी प्रभू, श्रील राधानाथ महाराज आणि श्रीमान गौरांग प्रभू (श्रील राधानाथ स्वामी महाराजांचे प्रमुख शिष्य) यांच्याशी संपर्क साधा. श्रीललिता प्रसाद ठाकुरांच्या सहवासाशिवाय, श्रील भक्तिविनोद ठाकुरांची हस्तलिखिते आणि ग्रंथालय मिळणे अशक्य होते. कृपया लक्षात घ्या की विनम्रतेमुळे, श्रील प्रभुपादांनी त्यांचे गोलोक वृंदावनमधील शाश्वत रूप – नयनमणी मंजरी कधीही प्रकाशित केले नाही. ही गोष्ट श्री ललिता प्रसाद ठाकूर यांनी प्रकाशित केली होती.
श्रील भक्ती सिद्धांत सरस्वती गोस्वामी ठाकूर हे एक अभूतपूर्व वैष्णव होते आणि श्री चैतन्य भागवताचे लेखक
श्रील वृंदावन दास ठाकुर यांच्याकडून आपल्याला माहित आहे की, एक अभूतपूर्व वैष्णव कसे असतात:
कहारे न कोरे निंदा कृष्ण कृष्ण बोले, अजेयो चैतन्य सेइ जिनिवेक हेले
याचा अर्थ वैष्णव कधीच कोणावर टीका करत नाहीत. जेव्हा आपण हा वैष्णव गुण स्थापित करू शकतो, तेव्हाच आपण भगवान चैतन्यच्या शिकवणीचा अनुभव घेऊ शकतो. मला आशा आहे की तुम्हाला माझे यातील साधर्म्य समजले असेल.
शेवटी, तुम्ही मला प्रेमानंद प्रभू (श्रील भक्तिवेदांत वामन गोस्वामी महाराजांचे शिष्य) यांच्याकडून शिक्षण घेण्याचा सल्ला दिला आहे. तुमच्या सल्ल्याबद्दल खूप खूप धन्यवाद. तुम्ही माझ्यापेक्षा वरिष्ठ असल्यामुळे तुम्हाला मला सुधारण्याचा अधिकार आहे – पण सार्वजनिक मंचावर नाही. सार्वजनिक ठिकाणी एखाद्याला दुरुस्त करणे योग्य नाही. हे मी श्रील भक्ती दयीत माधव गोस्वामी महाराज आणि माझे आध्यात्मिक गुरु यांच्याकडून शिकलो आहे. या व्यतिरिक्त, आपल्या गुरू महाराजांची सेवा ज्यांनी अत्यंत सखोल भक्तीसह अनेक मार्गांनी केली आहे, अशा श्री गौड़ीय मठ आणि त्याच्या आचार्यांबद्दलचा तुमचा दृष्टीकोन बदलल्यास ते तुमच्यासाठी आध्यात्मिकदृष्ट्या फायदेशीर ठरेल. तुम्हाला हे देखील माहित असणे आवश्यक आहे की श्री गौड़ीय मठ वेगवेगळ्या मोहिमांनी बनलेला आहे, प्रत्येकाचे वेगवेगळे आचार्य आणि भिन्न भक्तिभाव आहेत. माझ्यातील दोष दूर करण्याच्या प्रयत्नात तुम्ही तुमच्या गुरुदेवांच्या सर्व गुरु-बंधू प्रति अपराध केला आहे. माझ्या समजुतीनुसार, त्या सर्वांचा संपूर्ण श्री गौड़ीय मठ आणि मिशनचे प्रणेते आणि संस्थापक म्हणून श्रील प्रभुपाद भक्ती सिद्धांत सरस्वती गोस्वामी ठाकूर यांच्यावर पूर्ण विश्वास आहे, .
मी तुमची मनापासून क्षमा मागतो आणि तुमच्या मते माझ्याकडून काही चूक झाली असेल तर कृपया मला वैयक्तिकरित्या संबोधित करून ती सुधारण्यास अजिबात संकोच करू नका.
तुमच्या पत्रांमध्ये संबोधित केलेले विषय नकारात्मक आहेत आणि म्हणून मी या चालू असलेल्या ई-मेल च्या सत्राचा भाग होऊ इच्छित नाही. तुम्ही तयार केलेल्या सार्वजनिक मंचावर तुम्हाला उत्तरे देत राहायचे असल्यास ही तुमची इच्छा आहे, परंतु कृपया मला या थ्रेडमधून काढून टाका कारण मी त्यावर टिप्पणी करणार नाही. तुमच्या आक्षेपार्ह आणि निंदनीय पत्रांना उत्तर देऊ नका असा सल्ला अनेक भक्तांनी मला दिला आहे, पण तुम्ही या ईमेलमध्ये अनेक ज्येष्ठ भक्तांना कॉपी केली आहे, त्यामुळे किमान एक उत्तर पाठवणे आवश्यक आहे असे मला वाटते. मी नकारात्मक स्वरूपाचे असलेल्या पुढील कोणत्याही पत्रांना प्रतिसाद देणार नाही.
मी प्रार्थना करतो की हे पत्र तुम्हास स्वस्थ असतांना मिळो आणि माझा प्रतिसाद वाचण्यासाठी वेळ दिल्याबद्दल मी तुमचा आभारी आहे.
वैष्णवांच्या सेवकाचा अयोग्य सेवक.
बी. बी. बोधायन.
श्री गोपीनाथ गौड़ीय मठ
ऑगस्ट 1, 2022, लंडन, इंग्लंड
Письмо Шрилы Гурудева заблуждающемуся преданному
Уважаемый Бхагаван Дас Прабху,
Пожалуйста, примите мой дандават-пранам и передайте мои поклоны тем, кто рядом с вами.
Относительно ваших писем, отправленных 28 и 30 июля – я узнал, что вы обвиняете меня в недостаточном уважении к моему шикша-гурупадпадме, Шриле Бхактиведанте Свами Госвами Махараджу и Шриле Бхактиведанте Нараяне Госвами Махараджу. Судя по тону и формулировкам ваших писем, вы считаете, что, согласно вашему пониманию, я не выражаю почтение двум из моих многочисленных шикша-гуру. Во-первых, вы никогда не встречали меня лично и не присутствовали ни на одном из этих фестивалей. Также не совсем ясно, в чем именно вы меня обвиняете. Предшествующие учителя учили уважать всех в равной степени, и поэтому я следую в этом их стопам от всего моего сердца.
Вы и ваши последователи можете думать, что я не уважаю свою Гуру-варгу, но это не так. Если вы чувствуете, что я проявил неуважение к моему шикша-гурупадпадме каким-либо образом, тогда я считаю вас действительно моим доброжелателем, раз вы отправили это письмо. Мой духовный учитель, Его Божественная Милость Шрила Бхакти Прамод Пури Госвами Тхакур, мой дед, Шрипад Модан Мохан Дасадхикари Прабху (ученик-домохозяин основателя Шри Гаудия Матха, моего парам-гуру, Его Божественной Милости Шрилы Прабхупады Бхактисиддханты Сарасвати Госвами Тхакура), Его Божественная Милость Бхакти Дайита Мадхава Госвами Махарадж, Его Божественная Милость Бхакти Валлабха Тиртха Госвами Махарадж и другие учили меня, что без благословения Вайшнавов невозможно прогрессировать в нашей практике преданного служения. Поэтому, возвращаясь к жалобам, которые я получил в ваших письмах относительно моего пренебрежения к моим шикша-гуру – если это правда, то я приношу извинения от всего сердца и прошу вас, пожалуйста, благословить меня не совершать никаких дальнейших оскорблений.
Вышеупомянутые духовные учителя наставляли, что не следует повсюду раскрывать имя нашего Гурудева, духовные реализации и наши четки. Однако в наши дни стало обычным делом использовать имя своего Гурудева в красках и с красивыми прилагательными. Я c пониманием отношусь и иногда использую имя моего духовного учителя, а также имя Его Божественной Милости Шрилы Прабхупады Бхактисиддханты Сарасвати Госвами Тхакура. Перед выступлениями я всегда предлагаю свои нижайшие поклоны своему духовному учителю и его духовному учителю, а также всем Ачарьям и чистым преданным нашей линии. Пожалуйста, знайте, что я никого не пропускаю намеренно. Каждое утро в мою практику входит повторение имен всей Гуру-варги, включая Его Божественную Милость Бхактиведанту Свами Махараджа, даже в храмах в Индии. Я попросил моих учеников и всех остальных прославлять всех учеников Его Божественной Милости Шрилы Прабхупады Бхактисиддханты Сарасвати Госвами Тхакура каждое утро и молить их о милости.
Пожалуйста, также знайте, что я всегда осознанно отношусь к словам следующих стихов Шрилы Бхактивиноды Тхакура:
ваишн̣ава-чаритра сарвада̄ павитра, джеи нинде хим̇са̄ кори’
бхакативинод на̄ самбха̄шэ то’ре, тха̄ке сада̄ моуна дхори’
Природа Вайшнава вечно чиста. Если кто-то из материальных побуждений критикует какого-либо Вайшнава, Шрила Бхактивинод Тхакур никогда не одобрит человека, который так поступает, и по отношению к ним будет хранить лишь вечное молчание.
Учитывая вышеизложенное, я был искренне обеспокоен, когда прочел ваши письма, в которых говорилось, что я не удовлетворил Шрилу Бхактиведанту Свами Госвами Махараджа, а также Шрилу Бхактиведанта Нараяна Госвами Махараджа.
Вы также говорили, что я поддерживаю Ананта Васудева Прабху в своих выступлениях (я лично не помню, где я бы восхвалял только лишь Ананта Васудева Прабху). Мое внимание всегда сосредоточено на прославлении исключительно Господа Чайтаньи, Его божественных Спутников, а также всей нашей Гуру-варги. Я всегда стараюсь проявлять все, что они делали, чтобы помочь распространить Миссию Любви Господа Чайтаньи. В этой связи я хотел бы рассказать вам об инциденте, который произошел в 1992 году. Это было в Джаганнатха Пури Дхаме в Шри Пурушоттам Матхе, основанном Шрилой Прабхупадой Бхактисиддханта Сарасвати Госвами Тхакуром в Чатак Парвате, который в настоящее время управляется Шри Гаудия Миссией (Багбазар, Калькутта). Во время фестиваля Ратха-ятра в 1992 году мой духовный учитель посещал храмы и предлагал поклоны храмовым божествам и самадхи. Когда мой духовный учитель предлагал поклоны самадхи Ананта Васудева (в обществе Багбазар Гаудия Матха известному также как Его Божественная Милость Бхакти Прасад Пури Госвами Тхакур), я сказал моему Гурудеву: «Я слышал о нем столько неподобающего». Но мой Гурудев ответил очень серьезным голосом: «Он мой старший духовный брат. Духовное посвящение всегда вечно (чакшу-дāн дило джеи, джанме джанме прабху сей). Что бы он ни делал или не сделал, это тебя не касается. Мы должны уважать всех. Во время физического присутствия Шрилы Прабхупады Ананта Васудев был для него правой рукой – Ганешей Шрилы Прабхупады. Подобно тому, как Вьясадева диктовал, а Ганеша был его писцом, также и Шрила Прабхупада диктовал, а Ананта Васудев записывал”.
После этого случая я поизучал информацию о том, какое служение совершал Ананта Васудев, и был приятно удивлен, обнаружив, что пранама-мантра Шрилы Прабхупады была написана им, и что он также написал и опубликовал так много редких книг Госвами, а также важные нектарные, привлекательные бхаджаны, в том числе “Премера Тхакура Гаура”. Его статьи настолько привлекательны, что всегда трогали мое сердце. История не должна быть скрытой, а должна быть представлена должным образом. Итак, я должен следовать наставлениям моего Гурудева, и именно поэтому я испытываю уважение к Ананта Васудеву – подобно тому, как я испытываю уважение ко всем другим Вайшнавам, включая вашего Гурудева и Шрилу Нараяна Госвами Махараджа.
Что касается вашего замечания о дискуссии, которая состоялась со Шриманом Вишвамбхаром Прабху, вы можете видеть, что Шрипад Рамдас Прабху уже затронул этот вопрос, так как лично присутствовал там. Однако, возможно, не все получили его ответ, поэтому я хотел бы сделать очень краткий комментарий по этому поводу. Не было никакого разговора на темы, которые вы упомянули в своем письме, поэтому я удивлен, услышав это. Помимо Рамдаса Прабху в комнате присутствовали и другие люди, которые также не слышали ничего подобного. Тем не менее, если я неверно расслышал, что имел в виду Шриман Вишвамбхар Прабху, то я приношу извинения за эту ошибку.
Я слышал от наших предшествующих учителей (Гуру-варги), что если мы в попытках прославить нашего гуру и наше сообщество принижаем других Вайшнавов (сознательно или неосознанно), то это ничто иное как тонкая форма Вайшнава-апарадхи (оскорблений Преданных Господа, Которые дороже Ему, чем Его собственная атма), и это станет величайшим препятствием для нас ощущать влечение к воспеванию Святого Имени, а также воспрепятствует нам в наших попытках стать смиренными (что является украшением Вайшнава). Похоже, что вы пытаетесь продвинуть идею, что ваше видение и сообщество лучшие посредством игнорирования остальных Вайшнавов и сообществ. Пожалуйста, постарайтесь осознать причину нашего духовного упадка. Постепенно вкус к воспеванию Харинама покидает нас, но приходит гордыня в продвижении нашей собственной веры и общества. Мое понимание таково, что в настоящее время практически каждый из нас в той или иной мере находится в ловушке этой духовной болезни. Пожалуйста, благословите меня, чтобы я смог освободиться от этой болезни, если вы чувствуете, что она мне присуща.
Титул Прабхупада означает «тот, кто своим примером несет Миссию Любви Господа Чайтаньи». Хотя каждый член нашей Гуру-варги имеет право носить этот титул, все Гаудия-сообщество решило оставить его за Шрилой Бхактисиддханта Сарасвати Госвами Тхакуром. Даже Его Божественная Милость Шрила Бхактиведанта Свами Госвами Махарадж называл своего Гурудева Шрила Прабхупада. Я видел во многих источниках, что он обращается к своему духовному учителю (моему парам-гуру) как Шрила Прабхупада. Ученики должны следовать по стопам своего Гурудева, поэтому я чувствую себя обескураженным, когда вы и большинство членов сообщества ИСККОН не используете установленный титул Шрила Прабхупада по отношению к Шриле Бхактисиддханте Сарасвати Госвами Тхакуру, который использовал сам Шрила Бхактиведанта Свами Госвами Махарадж.
В связи с этим я также заявил обществу ИСККОН в одной из своих бесед (21 февраля 2022 года) во время онлайн-встречи (в присутствии Его Божественной Милости Шрилы Радханатха Свами и других присутствующих членов GBC), что титул Шрилы Прабхупады (который Шри Гаудия Матх использовал по отношению к Шриле Бхактисиддханте Сарасвати Госвами Тхакуру с 1918 года), был опущен из его имени в ИСККОН. Я предложил использовать Шрила Бхактисиддханта Прабхупада и Шрила Бхактиведанта Свами Прабхупада для основателя ИСККОН на той встрече в zoom. На следующий день после Гаура Пурнимы я физически присутствовал на ежегодном собрании BSCT (где я являюсь попечителем), где Пурушоттам Махарадж (ученик Его Святейшества Шрилы Джаяпатаки Свами) сказал мне, как он оценил мое предложение и что он хотел бы обсудить со мной возможность для ИСККОН и Шри Гаудия Матха быть единым фронтом. Кроме того, вы должны знать, что большинство Шри Гаудия-матхов используют титул Прабхупада по отношению к тем, кого они почитают своей Гуру-варгой, например, Шрила Прабхупада Джива Госвами, Шрила Прабхупада Санатана Госвами и т.д. У меня нет никаких проблем с тем, чтобы называть Шрилу Бхактиведанту Свами Госвами Махараджа Прабхупадой, однако, поскольку я вырос в культуре Гаудий (где мы называем Шрилу Бхактисиддханту Сарасвати Госвами Тхакура Шрила Прабхупада), я не хочу вводить людей в заблуждение, когда использую титул Шрила Прабхупада.
В своем письме вы также упомянули, что я открыл сайт www.prabhupadarays.com. В связи с этим, пожалуйста, прочтите недавно опубликованную издательством Мандала книгу “Миссия” (которую мы привезли на фестиваль). В этой книге я написал биографию Шрилы Бхактиведантв Свами Госвами Махараджа и прославил его служение своему Гуру Махараджу. Любовная Миссия Господа Чайтаньи основана на несектантской и непредвзятой философии. Именно с этим настроением я запустил этот вебсайт, чтобы отметить 150-ю годовщину явления Шрилы Прабхупады. По содержанию вашего письма я могу понять, что вы не удовлетворены. Очевидно, что вы и ваши последователи испытываете ненависть к этому сайту. Я не могу понять причину вашего негативного отношения к этому сайту. В нашей Парампаре много членов, и, согласно Гуру-таттве, Гуру – Один, Сам Шри Кришна. Тот, кто инициирует, наставляет и вдохновляет обычных людей на путь сознания Кришны, может соответственно называться гуру.
Однако высшим Гуру является Сам Шри Кришна. Гуру-таттва не основывается на индивидууме, это прежде всего Таттва – Абсолютная Истина. Настоящие представители сознания Кришны представляют Шри Шри Радха-Кришну. Без милости Радхарани никто не может получить милость Кришны («вина радха прасаде на мад прасаде на видйате» – Брахма Вайварта Пурана, произнесенная Самим Шри Кришной). Шрила Прабхупада Бхактисиддханта Сарасвати Госвами Тхакур утверждаетл, что Шри Кришна – это Джагат-Гуру (Кришна ракшати джагат траям гуру). Цель этого вебсайта – познакомить людей со славной историей нашей Гуру-варги, а также с миссией Господа Чайтаньи.
Также в своем письме вы упомянули, что я продвигаю Его Божественную Милость Лалита Прасад Тхакура (вы написали Его Божественную Милость Шрила Аудуломи Махарадж, но я полагаю, что вы имели в виду Его Божественную Милость Лалита Прасад Тхакура), биологического брата моего почитаемого Его Божественной Милости Шрилы Прабхупады Бхактисиддханты Сарасвати Госвами Тхакура. Как я уже упоминал ранее, наставление нашей Гуру-варги состоит в том, чтобы проявлять должное уважение ко всем Вайшнавам. Согласно Шри Чайтанья-Бхагавате мы знаем, что “вайшнава кришнера прийа, кохе бхагавате“. Это означает, что Вайшнав очень дорог Шри Кришне.
Когда я был личным слугой своего духовного учителя, мы часто ездили на родину Шрилы Бхактивинода Тхакура в Бирнагар (Ранагхат), а также в Бхакти Бхаван в Калькутте. Тогда я увидел, что тамошние преданные высоко ценят Шрилу Прабхупаду Бхактисиддханту Сарасвати Госвами Тхакура, а также моего духовного учителя. Видя их искренность, я подружился с Ниранджана Винода Прабху (секретарем духовных обществ Бхактивинода Тхакура), и он показал мне множество переписок между Шрилой Прабхупадой Бхактисиддхантой Госвами Тхакуром и Шрилой Лалита Прасад Тхакуром. Я был удивлен, обнаружив, что у них была глубокая связь, совсем не похожая на то, как вы и многие другие рассматриваете их отношения. До этого я задавался вопросом, почему у людей сложилось такое негативное впечатление о Шриле Лалита Прасад Тхакуре, поэтому я спросил об этом своего духовного учителя. Он ответил тем же: «Это не ваше дело. Если вы хотите быть по-настоящему реализованными в вашей духовной практике, вы должны получить благословения от всех Вайшнавов, и именно поэтому вы должны уважать всех Вайшнавов».
Несколько лет спустя, продолжая поддерживать наши отношения, мы приобрели полную библиотеку Шрилы Бхактивинода Тхакура с помощью Ниранджана Винода Прабху. Я также получил библиотеку Его Божественной Милости Сундарананда Видьявинода с более чем 2500 различными древними книгами, написанными различными выдающимися Вайшнавами. Я передал все эти духовные сокровища Гаудий (оригинальные копии) в исследовательский центр Бхактиведанты по просьбе Шрипада Хари Шаури Прабху, Его Божественная Милость Шрилы Радханатх Махараджа и Пранавы Прабху (из Швеции). Поскольку я понимал, что у ИСККОН есть возможности и нужные люди, чтобы должным образом сохранить эти сокровища Гаудий, я передал все книги, за которыми нужно ухаживать, под опеку ИСККОН. Если вы сомневаетесь в моих объяснениях относительно этой библиотеки, пожалуйста, свяжитесь со Шри Хари Шаури Прабху, Шрилой Радханатх Махараджем и Шриманом Гаурангой Прабху (одним из главных учеников Его Божественной Милости Шрилы Радханатха Свами Махараджа). Без связи с Его Божественной Милостью Лалита Прасад Тхакуром было бы невозможно получить рукописи и библиотеку Шрилы Бхактивинода Тхакура. Пожалуйста, имейте в виду, что из смирения Шрила Прабхупада никогда не раскрывал своей вечной формы – Наянамани Манджари на Голоке Вриндавана. Это было раскрыто Его Божественной Милостью Лалита Прасад Тхакуром.
Шрила Бхактисиддханта Сарасвати Госвами Тхакур является достойным подражания Вайшнавом, и мы знаем, как выглядит образцовый Вайшнав, от Шрилы Вриндавана Даса Тхакура, который написал Шри Чайтанья-Бхагавату:
ка̄ха̄ре на̄ коре нинда̄ `кр̣шн̣а кр̣шн̣а’ боле
аджайа чаитанйа сеи джинибека хеле ||2.10.312||
Это означает, что Вайшнавы никогда никого не критикуют. Когда нам удастся развить в себе это качество Вайшнава, только тогда мы будем способны осознать Учение Господа Чайтаньи. Я надеюсь, вы понимаете эту аналогию.
В заключение, вы посоветовали мне получить наставления от Премананды Прабху (ученика Шрилы Бхактиведанта Вамана Госвами Махараджа). Большое вам спасибо за ваш совет. Поскольку вы старше меня, у вас есть право исправить меня, – но не публично. Исправлять кого-либо на публике – не является подобающим. Это то, чему я научился у Его Божественной Милости Шрилы Бхакти Дайита Мадхава Госвами Махараджа и у моего духовного учителя. Кроме того, для вашей духовной практики будет полезным, если вы измените свое отношение к Шри Гаудия Матху и его Ачарьям, которые с глубокой преданностью оказывали великое служение своему Гуру Махараджу. Вы также должны знать, что Шри Гаудия Матх состоит из разных миссий, каждая из которых имеет разных Ачарьев и разные настроения преданности. Пытаясь исправить мои ошибки, вы оскорбили всех духовных братьев вашего Гурудева. Согласно моему пониманию, все они обладают полной верой в Шрилу Прабхупаду Бхактисиддханту Сарасвати Госвами Тхакура как в основателя Шри Гаудия Матха и всех его ветвей в виде различных Миссии.
От всего сердца я прошу у вас прощения, и если я совершу еще какие-либо ошибки на ваш взгляд, – пожалуйста, не стесняйтесь исправить их, обратившись ко мне лично.
Темы ваших писем носят негативный характер, и поэтому я не хотел бы участвовать в подобной переписке. Если вы хотите продолжать общаться на этом созданном вами публичном форуме, то это ваше желание, но, пожалуйста, удалите меня из переписки, так как я не буду отвечать в ней. Многие преданные советовали мне не отвечать на ваши оскорбительные и богохульные письма, но поскольку вы поставили в копию этой электронной переписки так много старших преданных, я счел необходимым отправить хотя бы один ответ. Больше я не буду отвечать ни на какие письма негативного характера.
Я молюсь, чтобы это письмо застало вас в добром здравии, и выражаю вам свою благодарность за то, что вы нашли время прочитать мой ответ.
Недостойный слуга слуги Вайшнавов.
Б.Б.Бодхайан.
Шри Гопинатх Гаудия Матх
1 Августа 2022, Лондон, Англия
